سانتریفیوژ دستگاهی است که با به کارگیری نیروی گریز از مرکز، جداسازی مواد در آزمایشگاهها و صنایع مختلف را انجام میدهد. سانتریفیوژ توسط پارس فراسو که یک شرکت معتبر در زمینه تجهیزات آزمایشگاهی است عرضه می‌گردد. بر اساس عملکرد این دستگاه، نمونه مورد نظر با سرعتی بالا می‌چرخد که در اثر آن مواد با چگالی‌های مختلف از یکدیگر تفکیک می شوند.
انواع سانتریفیوژ
سانتریفیوژ در آزمایشگاهها و صنایع مختلف استفادههای مختلفی می‌شود. میزان بالای دقت در تفکیک مواد و تنوع موارد کارکرد آن باعث شده این وسیله در صنایع گوناگون، پزشکی، علوم آزمایشگاهی، صنایع داروئی و بسیاری موارد دیگر مورد استفاده قرار گیرد. سانتریفیوژها بر اساس سرعت چرخش، ظرفیت و کاربردهایشان به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در این بخش به بررسی آن میپردازیم:
سرعت چرخش
از لحاظ سرعت چرخش و ایجاد نیروی گریز از مرکز، سانتریفیوژها را میتوان به دو دسته اصلی سانتریفیوژهای دور پایین و دور بالا تقسیم کرد. نمونههای دور پایین سرعت چرخشی بین ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ دور در دقیقه داشته و برای جداسازی مواد با چگالی‌های نزدیک به یکدیگر استفاده می‌شوند. نمونههای دور بالا سرعت چرخشی از از 500 تا ۱۵۰۰۰ دور در دقیقه برای مجزا کردن مواد با چگالی‌های بسیار متفاوت کاربرد دارند . البته سرعت چرخش سانتریفیوژ کاملا بستگی به نوع روتوری که بر روی آن قرار می گیرد دارد.
بر اساس ظرفیت
از لحاظ گنجایش دستگاهها را میتوان به دو دسته میکرو و ماکرو تقسیم کرد:
سانتریفیوژهای میکرو
سانتریفیوژهای میکرو ظرفیتی بین ۱ تا ۱۰ میلی‌لیتر داشته و برای جدا کردن نمونههای کوچک استفاده می‌شوند. مثال کاربرد انواع میکرو، کاربردهای آزمایشگاهی این دستگاه است که معمولاً ظرفیتی بین ۱ تا ۵ میلی‌لیتر داشته و برای جدا نمودن نمونههای کوچک زیستی مانند DNA، RNA و پروتئین‌ها در آزمایشگاهها استفاده می‌شوند. مدلهای پزشکی با ظرفیتی بین ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر جهت تفکیک نمونههای کوچک پزشکی مانند خون، ادرار و مایعات بدن در آزمایشگاه‌های پزشکی استفاده می‌شوند.
سانتریفیوژهای ماکرو
همانطور که از نامشان پیداست، دارای گنجایش بالایی هستند. نمونه این دستگاهها انواع صنعتی هستند که با ظرفیتی بین ۱۰ تا 250 میلی‌لیتر برای جداسازی نمونههای بزرگ صنعتی مانند صنایع داروئی ، صنایع رنگ ، صنایع روغن و در صنایع مختلف کاربرد دارند. همچنین سانتریفیوژهای آزمایشگاهی ماکرو با ظرفیتی بیش از ۱۰۰ میلی‌لیتر در جداسازی نمونههای بزرگ زیستی مانند سلول‌ها و بافت‌ها کاربردی هستند.
تفاوت سانتریفیوژ آزمایشگاهی و صنعتی
سانتریفیوژهای آزمایشگاهی و صنعتی باتوجه به برخی ویژگی‌ها با یکدیگر تفاوت دارند. این تفاوت‌ها عبارتند از:
سرعت چرخش
سانتریفیوژهای صنعتی معمولاً سرعت چرخشی بین ۱۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰ دور در دقیقه دارند. این سرعت چرخش بسیار بالاتر از انواع آزمایشگاهی است که اغلب سرعت چرخشی بین ۵۰۰ تا ۱۵۰۰۰ دور در دقیقه دارند. این سرعت چرخش بالا در نمونههای صنعتی به آنها این امکان را میدهد تا مواد با چگالی‌های بسیار متفاوت مانند روغن، گریس و رنگ را از یکدیگر جدا کنند.
ظرفیت
انواع صنعتی این دستگاه به دلیل نیاز به پردازش حجم‌های بالایی از مواد در صنایع معمولاً ظرفیت بیشتری نسبت به نمونههای آزمایشگاهی دارند. سانتریفیوژهای صنعتی با ظرفیتی بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰۰ میلی‌لیتر کار میکنند که بسیار بالاتر از مدلهای آزمایشگاهی با ظرفیت بین ۱ تا ۱۰ میلی‌لیتر است. ظرفیت بالای سانتریفیوژهای صنعتی به آنها امکان داده تا حجم‌های بالایی از مواد را در زمان کوتاه‌تری پردازش کنند.
قیمت
سانتریفیوژها دستگاههای پیچیده‌ای هستند که طراحی و ساخت آنها نیاز به دانش و مهارت بالایی دارد. بنابراین بهطور کلی قیمت آنها اغلب بالاست. اما به دلیل پیچیدگی بیشتر به کار رفته در طراحی و ساخت مدلهای صنعتی، این نوع معمولا گران‌تر از انواع آزمایشگاهی هستند.
قیمت بالای سانتریفیوژهای صنعتی به دلیل نیاز به کیفیت و کارایی بالای این دستگاهها در صنایع نیز هست که نمونههای آن را در صنایع سنگین و کلیدی به خوبی میتوان مشاهده کرد.
تعمیر سانتریفیوژ
از آنجايي که حتی بهترين دستگاهها از نام آورترين برندها نيز گاهی دچار ايرادهايي خواهند شد و نياز به سرويس پيدا خواهند کرد , از اين رو مشتريان می بايست در هنگام خريد و انتخاب يک دستگاه , بخش فنی و خدمات شرکت ارائه کننده را مورد ارزيابی قرار دهند و بخش خدمات تجهیزات آزمایشگاهی را به عنوان يکی از مهمترين ارکان در معادلات خريد خود بدانند . زیرا تعمیرات آزمایشگاهی کاری بسیار دشوار می باشد و تا اين اطمینان وجود نداشته باشد که کارشناسان شرکت دوره های لازم جهت تعمیرات دستگاهها را دیده اند نمی توان دستگاههای حساس آزمایشگاهی را جهت سرویس و تعمیر به آنها سپرد. لازم به ذکر است که تعمیر سانتریفیوژ از جهات مختلف دارای سادگی ها و پیچیدگی های متعددی است . از این رو که بسیاری از سانتریفیوژهای قدیمی با سیستمی بسیار ساده در حال کار در آزمایشگاهها می باشند که با يک موتور ساده با سرعت ثابت يا قابل تنظیم و یک تایمر مکانیکی کار می کنند . تعمیر این دسته از سانتریفیوژها بسیار ساده می باشند و پیچیدگی زیادی جهت ارائه خدمات برای آنها وجود ندارد.
کاربرد انواع سانتریفیوژ
این دستگاه کاربردی با استفاده از نیروی گریز از مرکز، مواد با چگالی‌های مختلف را از یکدیگر جدا میکند. سانتریفیوژها انواع مختلفی دارند که هر کدام برای کاربرد خاصی طراحی شده‌اند:
جداسازی دی ان ای و آر ان ای
سانتریفیوژ برای تفکیک دی ان ای (DNA) و آر ان ای (RNA) از یکدیگر در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی و پزشکی کاربرد دارد. دی ان ای و آر ان ای مولکول‌های زیستی هستند که اطلاعات ژنتیکی را در سلول‌ها حمل میکنند. این مولکول‌ها دارای چگالی‌های متفاوتی بوده و با استفاده از این دستگاه میتوان آنها را از یکدیگر جدا کرد.
جداسازی پروتئین‌ها
سانتریفیوژ برای جدا کردن پروتئین‌ها از یکدیگر در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی و پزشکی کاربرد دارد. پروتئین‌ها نیز به‌عنوان نمونه دیگری از مولکول‌های زیستی دارای عملکردهای مختلفی در بدن هستند. این مولکول‌ها همچنین دارای چگالی با درجات متفاوتی بوده که با استفاده از دستگاه سانتریفیوژ میتوان به‌راحتی آنها را از یکدیگر تفکیک کرد.
جداسازی مواد غذایی
به طور مثال این دستگاه برای مجزا کردن چربی از شیر در صنایع غذایی کاربرد دارد. شیر حاوی چربی، پروتئین و آب است. چربی دارای چگالی کمتری نسبت به پروتئین و آب است و با استفاده از این ابزار میتوان آن را از شیر جدا کرد.
در مثالی دیگر سانتریفیوژ برای جدایی پروتئین از آب در صنایع غذایی کاربرد دارد. پروتئین دارای چگالی بیشتری نسبت به آب بوده و با استفاده از سانتریفیوژ به‌راحتی میتوان آن را از آب جدا کرد.
سخن آخر
سانتریفیوژ ابزاری قدرتمند و کارآمد از نظر فناوری است و کاربردهای گسترده‌ای در آزمایشگاهها و صنایع مختلف دارد. این دستگاه با استفاده از نیروی گریز از مرکز، مواد با چگالی‌های مختلف را از یکدیگر جدا میکند و نقش مهمی در پیشرفت علم و فناوری ایفا میکند. از کاربردهای عمده این وسیله علمی میتوان به جداسازی مواد زیستی، غذایی، دارویی و صنعتی، تولید مواد خالص و با کیفیت، تسریع فرآیندهای آزمایشگاهی و صنعتی اشاره کرد که به کاهش هزینه‌ها کمک زیادی میکند.
