یکی از مشکلاتی که امروزه بسیاری از خانم‌ها در سنین باروری با آن روبرو می‌شوند، تنبلی تخمدان یا در اصطلاح سندروم تخمدان پلی کیستیک است. اگر شما هم دچار این مشکل هستید، احتمالا با سوالاتی روبرو می‌شوید. تنبلی تخمدان چه علائمی دارد؟ دلایل ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟ چگونه می‌توان آن را تشخیص داد و درمان کرد؟ آیا تنبلی تخمدان روی بارداری تاثیر می‌گذارد؟ در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا اطلاعات کاملی در مورد این عارضه در اختیار شما قرار دهیم.
فهرست مطالب
- تنبلی تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- معرفی انواع تنبلی تخمدان
- علت تنبلی تخمدان چیست؟
- علائم تنبلی تخمدان چیست؟
- دلایل تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک
- تشخیص تنبلی تخمدان چگونه است؟
- عوارض تنبلی تخمدان چیست؟
- آیا تنبلی تخمدان درمان دارد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
تنبلی تخمدان پلی کیستیک چیست؟
تنبلی تخمدان اصطلاحی است که به سندرم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome) یا PCOS اطلاق می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک از اختلالات هورمونی شایع برای زنان در سن باروری است. زنانی مبتلا به تخمدان پلی کیستیک دچارند ممکن است قاعدگی‌های نامنظم، طولانی، یا هورمون مردانه (آندروژن) اضافی داشته باشند. در این شرایط تخمدان‌ها ممکن است تعدادی تجمع از مایعات ایجاد کنند و نتوانند به طور منظم تخمک‌گذاری را انجام دهند.
علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است. تشخیص زودهنگام و درمان، به همراه کاهش وزن می‌توانند شانس عوارض طولانی مدت مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی را کاهش دهند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عوارض قرص ضد بارداری را بخوانید.
یک مطالعه نشان داده که تا ۷۰ درصد زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، از بیماری خود خبر ندارند. سندرم تخمدان پلی کیستیک بیماری جدیدی نیست و پزشک ایتالیایی، آنتونیو والیسنری، در سال ۱۷۲۱ میلادی علائم آن را توصیف کرده‌است.تنبلی تخمدان به انگلیسی Polycystic Ovary Syndrome نامیده‌می‌شود.
معرفی انواع تنبلی تخمدان
۴ نوع تنبلی تخمدان یا PCOS وجود دارد:
در این قسمت به انواع مختلف PCOS خواهیم پرداخت. چهار نوع تنبلی‌تخمدان عبارت‌اند از:
- PCOS مقاوم به انسولین
- تنبلی تخمدان التهابی
- PCOS با علت پنهان
- بیماری سندروم پلی کیستیک ناشی از قرص
علت تنبلی تخمدان چیست؟
در حال حاضر، هیچ علت شناخته شده‌ای برای تنبلی‌تخمدان در دست نیست. بااین‌حال، بین این سندرم با ژنتیک، انسولین اضافی و التهاب با درجه پایین ارتباط مشخصی وجود دارد؛ اما علت دقیق این سندرم شناخته شده نیست. تشخیص و درمان به‌موقع تنبلی‌تخمدان، بسیار مهم است.
اختلال ژنتیکی
تصور می‌شود PCOS دارای خواستگاه ژنتیکی است. به‌طوری‌که احتمال ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در کسانی که مادر یا خواهرشان مبتلا به این سندرم بوده است، بیشتر است تا سایر بستگان و این پیوند خانوادگی عامل اصلی خطر تنبلی تخمدان محسوب می‌شود.
قند
منبع اصلی انرژی بدن گلوکز است که میزان آن در بدن، توسط انسولین ترشح شده از پانکراس تنظیم می‌شود. در این میان فرد مبتلا به مقاومت به انسولین قادر به استفاده مؤثر از انسولین نیست که این امر باعث می‌شود که پانکراس برای تأمین نیازهای بدن، بیش از حد انسولین ترشح کند.
تصور می‌شود انسولین اضافی به دلیل تأثیر بر تولید آندروژن، بر توانایی زنان در تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان مبتلا به PCOS، دارای التهاب با درجه پایین هستند که تخمدان‌های پلی‌کیستیک را برای تولید آندروژن تحریک می‌کند.
علائم تنبلی تخمدان چیست؟
علائم و نشانه های تنبلی تخمدان معمولا حول و حوش اولین چرخه قاعدگی در دوران بلوغ ظاهر می‌شوند. در برخی موارد تنبلی‌تخمدان بعدها ایجاد می‌شود؛ برای مثال در پاسخ به افزایش وزن قابل توجه. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله علت پارگی کیسه آب جنین را بخوانید.
علائم و نشانه‌های سندرم تخمدان پلی کیستیک، یا همان تنبلی‌تخمدان، متنوع است. تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولا زمانی انجام می‌شود که دو مورد از سه نشانه زیر وجود داشته باشند:
- قاعدگی نامنظم: کم شدن تعداد دوره‌های پریود، نامنظم بودن و یا افزایش طول دوره قاعدگی از مهمترین نشانه‌های تنبلی تخمدان هستند. برای مثال ممکن است یک مبتلا، کمتر از ۹ سیکل قاعدگی در سال داشته باشد، فاصله زمانی سیکل‌های قاعدگی‌ش بیشتر از ۳۵ روز باشد و به طور غیرطبیعی پریود سختی داشته باشد.
- آندروژن اضافی: بالارفتن سطح هورمون جنسی مردانه می‌تواند باعث علائم ظاهری، از جمله زیاد شدن موی صورت و بدن یعنی پر مویی و در مواردی آکنه شدید و طاسی مردانه شود.
- تخمدان پلی کیستیک: تخمدان‌ها می‌توانند به دلیل کیست‌هایی که تخمک‌ها را احاطه می‌کنند، بزرگ شوند. این کیست‌ها در واقع فولیکل‌های تخمدان هستند که هر کدام یک تخمک نابالغ را در برگرفته‌اند. این تخمک‌ها در واقع هیچ‌گاه به اندازه‌ای که باعث قاعدگی شود بالغ نمی‌شوند. به این دلیل تخمدان‌ها ممکن است کارکرد مناسبی نداشته باشند.
معمولا علائم و نشانه‌های سندرم پلی کیستیک در افراد چاق، شدیدتر است.
دلایل تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت قطعی تنبلی تخمدان شناخته‌شده نیست. عواملی که ممکن است در ایجاد آن موثر باشند، بر اساس mayoclinic، به این ترتیب هستند؛
- انسولین اضافی: انسولین هورمونی است که در لوزالمعده ساخته می‌شود و به سلول‌ها اجازه استفاده از قند، منبع اصلی انرژی بدن، را می‌دهد. اگر سلول‌ها به کارکرد انسولین مقاوم شوند، قند خون افزایش خواهد یافت و بدن ممکن است انسولین بیشتری تولید کند. انسولین بیشتر ممکن است تولید آندروژن (هورمون مردانه) را افزایش دهد که به نوبه‌ی خود پرود را دچار مشکل می‌کند. حدود ۷۰ درصد از زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، به انسولین هم مقاومت پیدا کرده‌اند.
- التهاب درجه پایین: این اصطلاح برای توصیف تولید مواد مختلف توسط گلبول‌های سفید برای مبارزه با عفونت به کار می‌رود. تحقیقات نشان داده‌است که خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، دچار نوعی از التهاب درجه پایین می‌شوند که تخمدان‌های پلی کیستیک را برای تولید آندروژن تحریک می‌کند. آندروژن هم به نوبه خود باعث مشکلات قلبی و عروقی می‌شود.
- وراثت: تحقیقات نشان می‌دهند ژن‌های خاصی ممکن است با سندرم تخمدان پلی کیستیک مرتبط باشند. بنابراین اگر در خانواده افرادی مانند مادر و یا خواهر فرد به این بیماری مبتلا هستند، ممکن است شانس ابتلای آن شخص بالاتر باشد.
- آندروژن اضافی: تخمدان‌ها با افزایش غیرعادی تولید آندروژن، باعث مردمویی و آکنه می‌شوند.
تشخیص تنبلی تخمدان چگونه است؟
آزمایش مشخصی برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی‌تخمدان وجود ندارد. احتمالا دکتر زنان تاریخچه پزشکی، از جمله چرخه قاعدگی و پریود و تغییرات وزن را از بیمار جویا شود. معاینه بدنی، شامل معاینه برای نشانه‌های رویش بی‌رویه مو، مقاومت به انسولین و آکنه می‌شود.
پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر، این کارها را توصیه کند:
- معاینه لگن: پزشک اندام‌های تولید مثل را به صورت بصری و دستی برای پیدا‌کردن توده‌ها، تومورها و سایر ناهنجاری‌ها معاینه می‌کند.
- آزمایش خون: سپس آزمایش خون برای بررسی سطوح هورمونی انجام می‌شود. این آزمایش می‌تواند سایر مشکلاتی را که مشابه سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند و باعث اختلال در قاعدگی یا افزایش آندروژن می‌شوند را رد کند. ممکن است برای اندازه‌گیری کلسترول و تری‌گلیسرید در حالت ناشتا و مقاومت به گلوکز، آزمایش‌های دیگری هم لازم باشند.
- سونوگرافی: پزشک با استفاده از سونوگرافی، ظاهر تخمدان و قطر مخاط رحم را اندازه‌گیری می‌کند. یک فرستنده وارد دستگاه تناسلی می‌شود و با استفاده از امواج صوتی، تصاویری را در کامپیوتر به وجود می‌آورد.
اگر پزشک تنبلی تخمدان یا سندرم پلی کیستیک را تشخیص داده باشد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای اطمینان از عوارض توصیه کند. این آزمایش‌ها از این قرارند:
- آزمایش‌های دوره‌ای فشارخون، تحمل گلوکز و سطوح کلسترول و تری‌گلیسرید
- غربالگری برای افسردگی و اضطراب
- غربالگری برای آپنه خواب انسدادی
این بیماری می‌تواند تأثیر زیادی روی توانایی باروری زنان داشته باشد، پس اگر علائم این بیماری را در خودتان یا اعضای خانواده‌تان می‌بینید بهتر است برای تشخیص و درمان به‌موقع به دکتر زنان مراجعه کنید. در دکترتو میتوانید با بهترین پزشکان زنان آشنا شوید، با آنها به‌صورت آنلاین یا تلفنی در مورد علائم خود مشورت کنید و در صورت نیاز برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.
عوارض تنبلی تخمدان چیست؟
داشتن سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی می‌تواند بر قدرت باروری و سایر ابعاد سلامتی شما تأثیر بگذارد. در ادامه با این تأثیرات آشنا می‌شوید.
- ناباروری: برای باردار شدن باید تخمک‌گذاری داشته باشید. زنانی که به‌طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، به اندازه لازم برای باروری تخمک‌گذاری نمی‌کنند. به همین دلیل، تنبلی تخمدان یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است.
- سندرم متابولیک: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به تنبلی‌تخمدان، دارای اضافه‌وزن یا چاقی هستند. چاقی و سندرم تخمدان پلی کیستیک، خطر ابتلا به قند خون، فشارخون بالا، کاهش کلسترول HDL (خوب) و افزایش کلسترول LDL (بد) را بالا می‌برد. در مجموع به این عوامل سندرم متابولیک گفته می‌شود که خطر بیماری قلبی، دیابت و سکته را افزایش می‌دهند.
- آپنه خواب: این وضعیت باعث وقفه‌های مکرر تنفس در طول شب می‌شود که درنهایت باعث قطع خواب فرد می‌گردد. آپنه خواب در خانم‌هایی که اضافه‌وزن دارند بیشتر دیده می‌شود خصوصاً اگر تنبلی‌تخمدان هم داشته باشند. خطر بروز آپنه خواب در زنان چاق مبتلا به تنبلی تخمدان، پنج تا 10 برابر بیشتر از افراد بدون این بیماری است.
- سرطان آندومتر: در طی تخمک‌گذاری، مخاط رحم از بین می رود. اگر هرماه تخمک‌گذاری نداشته باشید، این مخاط رحم می‌تواند ضخیم شود. مخاط ضخیم رحم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
- افسردگی: هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد ناخواسته مو می‌توانند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارند. بسیاری از مبتلایان به تنبلی‌تخمدان درنهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.
آیا تنبلی تخمدان درمان دارد؟
تنبلی تخمدان درمان قطعی ندارد و تنها با استفاده از برخی روشهای می‌توان از عوارض ناخوشایند آن پیشگیری کرد. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به سن بیماری، علائم مشاهده‌شده و تمایل بیمار به باردار شدن یا باردار نشدن است.
تغییر سبک زندگی
راهکارهایی مانند رژیم غذایی مناسب یا تمرین‌های ورزشی می‌توانند به شما کمک کنند وزن خود را کاهش دهید. کم کردن وزن حتی به مقدار کم مثل ۵ تا ۱۰ درصد وزنتان تأثیر بسیار مثبتی خواهد داشت. کم کردن وزن همچنین اثربخشی داروها و درمان انتخابی را افزایش می‌دهد.
دارودرمانی و کنترل هورمون‌ها
ممکن است پزشک شما داروهای ضدبارداری را که استروژن و پروژسترون دارند و باعث کاهش آندروژن می‌شوند برای شما تجویز کند. قرص‌های پروژسترون نیز چنین عملکردی دارند، با این تفاوت که از بارداری جلوگیری نمی‌کنند، بنابراین اگر قصد بارداری دارید این قرص‌ها گزینه‌ی مناسب‌تری هستند.
داروها با عملکردهای متفاوت علائم بالینی شما را کنترل می‌کنند. برخی داروها مثل متفورمین اثر انسولین را افزایش داده و باعث کاهش مقاومت سلول‌ها به انسولین می‌شوند. دیگر داروها مثل کلومیفن و لتروزول بر هورمون‌ها و فعالیت تخمدان‌ها اثر می‌گذارند. بسته به علائم تنبلی تخمدان، پزشک ممکن است انواع مختلفی از داروها را برای شما تجویز کند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با تنبلی تخمدان آشنا شدید. همچنین از علائم و راههای درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
علائم این دو بیماری بسیار شبیه بوده و ممکن است برخی افراد این دو را با هم اشتباه بگیرند. مهمترین تفاوت در این است که تنبلی تخمدان باعث عدم تعادل هورمونی می‌شود. اما در کیست تخمدان هورمون‌ها تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند. تنها کیست‌های متعدد در تخمدان تشکیل می‌شود. کیست تخمدان بسیار رایج بوده و بسیاری از زنان در طول زندگی به آن مبتلا می‌شوند.
در طب سنتی علت تنبلی تخمدان را سردی بدن به‌ویژه سردی رحم می‌دانند. به همین دلیل گرم‌کردن بدن و خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی با طبع گرم می‌تواند در درمان این اختلال موثر باشد. حتی برای شستشوی واژن نیز ترکیباتی پیشنهاد می‌شود که سردی رحم را بگیرد.
