عفونت قارچی واژن یک عفونت شایع در زنان است که باعث تحریک، ترشح و خارش شدید واژن و بافت‌های دهانه آن می‌شود. از آنجایی‌که عامل اصلی ابتلا به آن نوعی قارچ به نام مخمر کاندیدا آلبیکانس است، این بیماری کاندیدیازیس واژن (Vaginal candidiasis) نیز نامیده می‌شود.آمار نشان داده است که معمولا از هر ۴ زن، ۳ زن حداقل برای یک بار در طول زندگی خود این بیماری را تجربه می‌کنند. عفونت قارچی واژن از عفونت‌های مقاربتی محسوب نمی‌شود اما خطر ابتلا به آن در زمان شروع فعالیت‌های جنسی به‌علت تغییرات در تعادل فلور نرمال واژن وجود دارد.
خوشبختانه مصرف داروهای خوراکی و موضعی ضد قارچ در درمان این عفونت موثر هستند اما اگر از حالت حاد به مزمن تبدیل شود (یعنی در یک سال چهار بار یا بیشتر به این عفونت مبتلا شوید) ممکن است به یک دوره درمان طولانی‌تر و یک برنامه دارویی نگهدارنده نیاز داشته باشید.قابل ذکر است که به محض ابتلا به عفونت مخمر واژن، احتمال ابتلای شما به باکتری یا قارچ‌های دیگر نیز بیشتر می‌شود زیرا بروز آن به معنای به هم خوردن تعادل باکتری‌ها و مخمرهای طبیعی واژن است.
فهرست مطالب
- خارش واژن چیست؟
- علت خارش واژن چیست؟
- علائم عفونت قارچی واژن چیست؟
- علل ابتلا به عفونت قارچی واژن چیست و چه کسانی دچار این مشکل می‌شوند؟
- معرفی انواع عفونت قارچی واژن
- معرفی فاکتورهای خطر شایع ابتلا به عفونت قارچی واژن
- آیا امکان پیشگیری از عفونت قارچی واژن وجود دارد؟
- نحوه تشخیص عفونت قارچی واژن چگونه است؟
- معرفی انواع راه‌های درمان عفونت قارچی واژن
- درمان عفونت قارچی واژن با داروهای گیاهی چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
خارش واژن چیست؟
یکی از آزاردهنده ترین حالت‌هایی که ممکن است برای افراد به وجود آید احساس خارش در نقاط مختلف بدن است، اما وجود آمدن این حس برای بانوان در ناحیه تناسلی ناخوشایندتر است.به طور کل خارش و تحریک دستگاه تناسلی، نگرانی بزرگی نیست. اما از آنجا که این علائم می تواند نشانه عفونت باشد، همیشه بهتر است با پزشک خود در این رابطه صحبت کنید.
علت خارش واژن چیست؟
خارش واژن یک علامت ناراحت کننده و گاهی دردناک است که اغلب به دلیل مواد تحریک کننده، عفونت یا یائسگی رخ می‌دهد.
همچنین ممکن است در نتیجه برخی اختلالات پوستی یا بیماریهای مقاربتی (STD) رخ دهد. در موارد نادر، ممکن است خارش واژن به دلیل استرس هم ایجاد شود.
از مهمترین عوامل سوزش و خارش شدید واژن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
واژینوز باکتریایی
وجود ترکیبی از باکتری‌ها در ناحیه‌ی واژن طبیعی است؛ ولی رشد باکتری‌های نامناسب در این ناحیه ممکن است به عفونت منجر شود. واژینوز باکتریایی علاوه بر خارش، علائم دیگری نیز دارد: ترشح زیاد و بدبو، التهاب و سوزش.
عفونت قارچی
از میان هر ۴ زن، ۳ نفر در برهه‌ای از زندگی، در ناحیه تناسلی دچار عفونت قارچی می‌شوند. عفونت قارچی از رشد بیش‌ازحدِ قارچ در ناحیه‌ی تناسلی و واژن ایجاد می‌شود.
بارداری، آمیزش، مصرف آنتی بیوتیک ها و سیستم ایمنی ضعیف، همگی از عوامل ابتلا به این بیماری هستند. عفونت قارچی، افزون بر ایجاد حساسیت و خارش، موجب می‌شود ترشح بانوان سفید و غلیظ شود و حالت پنیری پیدا کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عمل بستن لوله های رحم را بخوانید.
بیماری های مقاربتی
مثل بیماریهای «کلامیدیا»، تبخال تناسلی، زگیل تناسلی، «تریکوموناس» (نام تک‌یاخته‌ای بی‌هوازی و عفونت‌زا) و «سوزاک» همگی می‌توانند عامل حساسیت و علت سوزش و خارش واژن و ناراحتی‌های دیگری در ناحیه واژینال و دستگاه تناسلی شوند.
یائسگی
کاهش تولید هورمون استروژن در سال‌های آخر باروری زنان (یائسگی)، ممکن است باعث نازک‌شدن و خشک‌شدن دیواره‌های واژن شود.
این اتفاق موجب از مهمترین دلایل خارش واژن است. این نازکی و خشکی دیواره‌های واژن در برخی از زنان شیرده نیز بروز می‌کند.
لیکن اسکلروز (Lichen Sclerosus)
لیکن اسکلروز بیماری نادری است که باعث ایجاد لکه‌های سفید روی پوست، بخصوص اطراف دستگاه تناسلی می‌شود. اثر زخم این لکه‌های سفید میتواند برای همیشه روی ناحیه‌ی واژینال بماند. زنان پس از دوران یائسگی، بیشتر درمعرض ابتلا به این بیماری هستند.
مواد تحریک کننده
قرار گرفتن واژن در معرض مواد شیمیایی تحریک کننده میتواند باعث خارش واژن شود. این تحریک کننده‌ها ممکن است یک واکنش آلرژیک ایجاد کنند که باعث ایجاد بثورات خارش دار در مناطق مختلف بدن، از جمله واژن شود.
محرک‌های شیمیایی رایج از جمله: صابون، اسپری‌های زنانه، دوش، پیشگیری از بارداری موضعی، کرم‌ها، پماد، مواد شوینده، نرم کننده های پارچه‌ای و دستمال توالت معطر. اگر به دیابت یا بی اختیاری ادرار مبتلا هستید، ادرار ممکن است باعث تحریک واژن و خارش نیز شود.
بیماری های پوستی
برخی بیماری های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس می توانند باعث قرمزی و خارش در ناحیه تناسلی شوند. اگزما، همچنین به عنوان درماتیت آتوپیک شناخته می شود.
بثوراتی است که در درجه اول در افراد مبتلا به آسم یا آلرژی ایجاد می شود و ممکن است در بعضی از زنان مبتلا به اگزما، به واژن سرایت کند.پسوریازیس یک بیماری پوستی شایع است که باعث ایجاد لکه های پوسته پوسته شده و خارش در امتداد پوست سر و مفاصل می‌شود. گاهی اوقات، شیوع این علائم میتواند در واژن نیز رخ دهد.
علائم عفونت قارچی واژن چیست؟
علائم عفونت قارچی واژن میتواند از خفیف تا متوسط باشد و معمولا شامل موارد زیر است:
- خارش واژن و تحریک در واژن و مجرای ورودی آن
- احساس سوزش خصوصاً در هنگام مقاربت یا ادرار کردن
- قرمزی و تورم بافت‌های دهانه واژن
- احساس درد در ناحیه واژن
- بروز بثورات پوستی در ناحیه واژن
- تغییر بافت ترشحات طبیعی واژن به ترشحاتی سفید رنگ، بدون بو و غلیظ که بافت پنیری‌شکل دارند
- وجود ترشحات آبکی واژن
اگر دارای علائم زیر باشید احتمالا به عفونت مزمن و عودکننده قارچی واژن مبتلا شده‌اید:
- با وجود درمانهای مکرر، در طول یک سال چهار بار یا بیشتر به این عفونت مبتلا می‌شوید.
- شما علائم و نشانه‌های شدیدی دارید، مانند قرمزی، تورم و خارش گسترده که منجر به ایجاد ترک یا زخم در ناحیه دهانه ورودی واژن می‌شود.
- عفونت شما به‌دلیل حمله نوع دیگری از قارچ‌های کاندیدا که کمتر معمول هستند، بروز کرده است.
معمولا علت ابتلا به عفونت مزمن قارچی واژن تغییر سطح هورمون‌های بدن در بارداری، ابتلا به دیابت کنترل‌نشده و ضعف سیستم ایمنی بدن به‌دلیل مصرف داروهای خاص یا شرایطی مانند عفونت HIV است. البته هرگونه سهل‌انگاری در درمان به موقع عفونت حاد قارچی واژن (عفونت با علائم خفیف تا متوسط) نیز میتواند بدن شما را مستعد ابتلا به عفونت مزمن یا عفونت قارچی واژن مقاوم به درمان کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عمل برداشتن رحم را بخوانید.
علل ابتلا به عفونت قارچی واژن چیست و چه کسانی دچار این مشکل می‌شوند؟
قارچ یا مخمر کاندیدا آلبیکانس (Candida albicans) مسئول بیشتر عفونت‌های قارچی واژن است. واژن شما به‌صورت طبیعی حاوی تعداد مشخصی از این مخمر و باکتری به نام لاکتوباسیلوس به‌عنوان فلور نرمال است. هر عاملی که بتواند تعادل این باکتری را در محیط واژن به هم بریزد میتواند بر غلبه و رشد بیش‌ازحد مخمر کاندیدا یا نفوذ آن به لایه‌های عمیق سلولی واژن موثر باشد. در نتیجه ناگهان ممکن است با علائم و نشانه‌های عفونت قارچی واژن مواجه شوید.
از این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف بلندمدت آنتی‌بیوتیک‌ها که میتواند میزان باکتری‌های لاکتوباسیلوس را در واژن کاهش دهد.
- بارداری
- مصرف مداوم داروهای ضد بارداری خوراکی یا هورمون‌درمانی که سطح هورمون استروژن را افزایش می‌دهند.
- دیابت کنترل‌نشده
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- عادات غذایی ضعیف مثل مصرف بیش‌ازحد شیرینی‌جات به‌جای میوه و سبزی‌ها
- وضعیت عدم تعادل هورمونی نزدیک به چرخه قاعدگی
- استرس روزانه بیش‌ازحد
- کمبود خواب
معرفی انواع عفونت قارچی واژن
جالب است بدانید که کاندیدا آلبیکانس رایج‌ترین نوع قارچ برای ایجاد عفونت‌های حاد مخمری واژن است و درمان آن در مقایسه با درمان عفونت‌های مخمر ناشی از انواع دیگر قارچ کاندیدا بسیار آسان‌تر است. معمولاً هر عفونت قارچی واژن که ناشی از کاندیدا آلبیکانس نباشد، به درمانهای طولانی‌تر و مداخله‌جویانه‌تری نیاز دارد و در مواردی حتی به درمان مقاوم است. با یک آزمایش ساده می‌توان نوع کاندیدا را تشخیص داد. اصولا پزشک برای درمان ابتدا به سراغ درمانهای معمول می‌رود اما اگر نوع عفونت به آن‌ها پاسخگو نباشد یا بیمار مدام با عود عفونت مواجه شود، احتمال تشخیص عفونت‌های مخمر ناشی از انواع دیگر قارچ کاندیدا بالا می‌رود.
معرفی فاکتورهای خطر شایع ابتلا به عفونت قارچی واژن
فاکتورهایی که خطر ابتلا به عفونت مخمر واژن را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- معمولا آنتی‌بیوتیک‌ها به گونه‌ای عمل می‌کنند که طیف وسیعی از باکتری‌ها را از بین می برند. در نتیجه در اثر مصرف خودسرانه یا مداوم آن‌ها، باکتری‌های سالم واژن (فلور نرمال) نیز در امان نخواهند بود و با کاهش آن‌ها زمینه رشد بیش‌ازحد مخمرهای طبیعی واژن فراهم می‌شود.
- اصولا انواع عفونت‌های قارچی واژن بیشتر در زنان با سطح استروژن بالاتر دیده می‌شوند، مانند زنان باردار یا زنانی که دوز بالای قرص‌های ضد بارداری مصرف یا هورمون‌درمانی (استروژن‌درمانی) می‌کنند.
- زنانی که قند خون آن‌ها به میزان کمی کنترل شده است بیشتر از زنان با قند خون کنترل شده در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های مخمری هستند. زیرا قارچ‌ها عاشق قند هستند و سطح بالای قند خون باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود.
- ابتلا به HIV یا درمانهای کورتیکواستروئیدی، استرس بیش‌ازحد و کمبود خواب می‌توانند با ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن باعث افزایش احتمال غلبه قارچ کاندیدا آلبیکانس شوند.
آیا امکان پیشگیری از عفونت قارچی واژن وجود دارد؟
نوع تشخیص شما در کنترل ابتلای مجدد به عفونت قارچی واژن بسیار موثر است. به عنوان مثال، برخی از زنان هر بار که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند به این عفونت مبتلا می‌شوند. طبق تجربه رعایت اصول زیر در پیشگیری از ابتلا به این عفونت موثر است:
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل
- خوردن ماست‌های پروبیوتیک یا مصرف مکمل‌های غذایی حاوی باکتری لاکتوباسیلوس
- پوشیدن لباس‌های از جنس الیاف طبیعی مانند پنبه یا ابریشم
- شستن لباس‌های زیر در آب گرم
در مقابل، اجتناب از موارد زیر نیز در کاهش خطر ابتلا به این عفونت موثر است:
- پوشیدن شلوارهای تنگ مانند جوراب شلواری یا شلوارهایی از جنس پلاستیک مانند شلوار استرچ
- استفاده از تامپون یا پدهای خوشبوکننده یا معطر زنانه برای ناحیه واژن
- نشستن مداوم در وان‌های آب گرم (زیرا قارچ ها برای رشد به محیط مرطوب نیاز دارند)
- استفاده از دوش واژینال که باعث از بین رفتن برخی از باکتری‌های طبیعی واژن می‌شود.
- استفاده بی‌مورد و خودسرانه از آنتی‌بیوتیک برای درمان سریع سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های ویروسی
- پوشیدن لباس خیس به مدت طولانی مثلا در حین شنا یا سایر ورزش‌های آبی
نحوه تشخیص عفونت قارچی واژن چگونه است؟
نحوه تشخیص عفونت‌های قارچی واژن معمولا ساده است. پزشک ابتدا در مورد سابقه پزشکی شما سوال می‌کند. اینکه آیا قبلاً به عفونت مخمر واژن مبتلا شده‌اید یا خیر. همچنین ممکن است از شما بپرسد که آیا تاکنون انواع عفونت مقاربتی داشته‌اید یا خیر. مرحله بعدی معاینه لگن است. پزشک دیواره‌های واژن و دهانه رحم شما را بررسی می‌کند. همچنین برای بررسی علائم خارجی عفونت به مناطق اطراف دهانه ورودی واژن و ترشحات خروجی توجه می‌کند.
بسته به آنچه پزشک شما تشخیص می‌دهد، مرحله بعدی ممکن است شامل جمع‌آوری برخی سلول‌ها از واژن شما باشد. این سلول‌ها برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند. انجام آزمایشات معمولاً برای زنانی‌که به طور مکرر دچار عفونت قارچی واژن می‌شوند یا به عفونت قارچی مقاوم مبتلا شده‌اند تجویز می‌شود. بنابراین اگر سابقه ابتلا به این نوع عفونت را دارید به محض مشاهده دوباره علائم آن میتوانید به‌صورت غیر حضوری (تلفنی یا آنلاین) نیز درمان شوید.
معرفی انواع راه‌های درمان عفونت قارچی واژن
درمان‌ها برای هر نوع عفونت قارچی واژن متفاوت هستند و اصولا بر اساس شدت علائم شما تعیین می‌شوند. برای عفونت‌های قارچی ساده و حاد، پزشک معمولاً یک دوره درمانی به مدت سه تا هفت روز شامل استفاده از کرم، پماد، قرص یا شیاف ضد قارچ (مانند کلوتریمازول، بوتوکونازول، میکونازول، ترکونازول و فلوکونازول) را تجویز می‌کند. پزشک ممکن است برای جلوگیری از عود دوباره، برای ۴ هفته و هفته‌ای یکبار خوردن کپسول فلوکونازول را تجویز کند. این داروها را میتوانید به صورت بدون نسخه (OTC) نیز تهیه کنید. اگر علائم شما در عرض دو ماه دوباره عود کردند، به یک مراجعه مجدد نیاز خواهید داشت. در صورت بارداری مصرف داروهای خوراکی توصیه نمی‌شود. اگر علائم شما شدید باشد یا به‌صورت مکرر دچار عفونت مخمری شوید، پزشک ممکن است درمانهای بلندمدت زیر را توصیه کند:
- مصرف داروهای ضد قارچی موضعی که حداکثر به مدت دو هفته روزانه انجام می‌شود و به‌دنبال آن یک بار در هفته به مدت شش ماه داروی خوراکی مصرف می‌شود.
- دو دوز منفرد از داروهای خوراکی (مثل کپسول فلوکونازول) که به فاصله سه روز تا یک هفته مصرف می‌شوند.
- پزشک ممکن است مصرف اسید بوریک، کپسولی را که در واژن قرار داده می‌شود را توصیه کند. این دارو در صورت مصرف خوراکی ممکن است کشنده باشد و فقط برای درمان نوعی از قارچ کاندیدا که در برابر عوامل ضد قارچی معمول مقاوم است استفاده می‌شود.
بنابراین طول دوره درمان عفونت قارچی واژن در مواردی مثل عفونت مکرر و یا عفونت مقاوم به درمان دارویی، طولانی‌تر است و ممکن است تا ۶ ماه نیز طول بکشد. ابتلای مکرر شما به عفونت قارچی واژن میتواند احتمال ابتلای شریک جنسی شما را نیز در اثر تماس جنسی افزایش دهد. پس بهتر است از نزدیکی در زمان عفونت واژن خودداری کنید و یا از کاندوم استفاده کنید.
درمان عفونت قارچی واژن با داروهای گیاهی چگونه است؟
شما میتوانید عفونت قارچی واژن را با داروهای طبیعی نیز درمان کنید اما تجربه نشان داده است که این داروها به اندازه داروهای شیمیایی قابل اطمینان نیستند و بهتر است به آن‌ها به‌عنوان درمانهای مکمل نگاه کنید. برخی از داروهای گیاهی معروف شامل روغن نارگیل و روغن درخت چای برای استفاده موضعی و سیر و ماست برای مصرف موضعی و خوراکی هستند. همیشه قبل و بعد از استفاده از کرم یا روغن‌های گیاهی در ناحیه واژن، دست‌های خود را بشویید. قابل ذکر است که برخی از گیاهان می‌توانند با داروهای شیمیایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند و یا باعث بروز عوارض جانبی ناخواسته شوند.نکته قابل توجه در مورد مصرف موضعی روغن‌های اساسی (برای یک تا دو بار در روز به مدت یک تا دو هفته) این است که این روغن‌ها قبل از استفاده باید به درستی رقیق شوند. طبق تجربه برخی از افراد ممکن است به آن‌ها حساسیت داشته باشند، پس حتما قبل از اولین بار استفاده در ناحیه حساس واژن آن‌ها را روی ناحیه کوچکی از پوست دست خود تست کنید.
درمان عفونت قارچی واژن در طب سنتی
طب سنتی معتقد است که درمان عفونت قارچی واژن مقاوم با سیر ممکن است. از طرفی دود عنبرنسارا که به طور ویژه از سوزاندن مدفوع الاغ ماده حاصل می‌شود، به‌علت داشتن خواص ضد قارچی و آنتی‌اکسیدانی در درمان سریع‌تر عفونت قارچی واژن بسیار موثر است. امروزه متخصصان طب سنتی نوعی شیاف که از دوز مشخصی از سیاه‌دانه و عسل تهیه می‌شود را برای مصرف عموم عرضه کرده‌اند. میتوانید برای کنترل و پیشگیری از عفونت‌های مکرر از روش ۲۰ دقیقه نشستن در لگن حاوی محلول نصف استکان سرکه طبیعی و آب استفاده کنید. علاوه‌بر خوردن روزانه یک حبه سیر، خوردن خوراکی‌های ضد عفونی‌کننده دیگر بدن مانند پیاز، چای بادرنجبویه، سیاه‌دانه و عسل نیز توصیه می‌شود.
سخن پایانی
شما در این مقاله با عفونت قارچی واژن آشنا شدید. همچنین از دلایل و درمانهای آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
تریکومونیازیس (Trichomoniasis) نوعی بیماری است که عامل آن انگل بسیار ریزی به‌نام تریکوموناس واژینالیس (Trichomonas vaginalis) می‌باشد.یکی از شایعترین عفونتهایی است که از طریق تماس جنسی منتقل می شود(STIs) .
بر اساس گفته مرکز کنترل بیماریهای امریکا CDC ، حدود ۷/۴ میلیون مورد جدید در مردان و زنان هر ساله در ایالات متحده اتفاق می افتد.
واژینیت آتروفیک عفونت نیست ولی میتواند باعث ایجاد ترشح و تحریک واژن بشود (مثلا ایجاد خشکی، خارش و سوزش).این حالت در هر زمانی که هورمون‌های زنانه کاهش می‌یابند مثلاً در دوران شیردهی یا یائسگی میتواند رخ دهد.
واژینیت آتروفیک با مصرف استروژن درمان می‌شود (به شکل کرم، حلقه، یا قرص واژینال). استفاده از مواد نرم‌کننده محلول در آب در موقع آمیزش ممکن است مفید باشد.
