مطالعه‌ای جدید نشان داد ارتباط مصرف غذاهای فوق‌فرآوری شده (UPF) با اعتیاد غذایی و خلق‌وخوی منفی چگونه سلامت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مطالعه‌ای که اخیراً در ژورنال Food Science & Nutrition منتشر شده است، به بررسی رابطه میان مصرف مواد غذایی فوق‌فرآوری شده (UPF)، اعتیاد غذایی، گرسنگی لذت‌جویانه، و خلق‌وخوی افراد پرداخته است. این تحقیق نشان می‌دهد که افزایش مصرف این مواد غذایی ارتباط قابل‌توجهی با اختلالات خلقی و رفتارهای غذایی اعتیادآور دارد.
مواد غذایی فوق‌فرآوری شده چیست؟
فرآیند تولید مواد غذایی امروزه به‌طور گسترده‌ای رواج پیدا کرده است، به‌ویژه با پیشرفت فناوری‌های صنعتی. مواد غذایی فوق‌فرآوری شده شامل محصولاتی هستند که تحت فرآیندهای پیچیده صنعتی قرار گرفته‌اند، حاوی مواد افزودنی متعدد هستند و ساختار طبیعی آن‌ها تخریب شده است.
این مواد شامل موادی مانند ضد رطوبت‌ها، تقویت‌کننده‌های طعم، و امولسیفایرها می‌شوند که هزینه تولید را کاهش داده، زمان نگهداری را افزایش داده و طعم آن‌ها را تشدید می‌کنند. گرچه این ویژگی‌ها در کنار تبلیغات گسترده و سبک زندگی شهری باعث مصرف گسترده این مواد غذایی شده است، اما ارزش غذایی پایین، خاصیت اعتیادآور، و محتوای بالای چربی و کالری آن‌ها تهدید جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شوند.
توضیح درباره این مطالعه
این مطالعه با هدف بررسی رابطه میان مصرف UPFها، اعتیاد غذایی، خلق‌وخو، و گرسنگی لذت‌جویانه در میان افراد بزرگسال (۱۸ تا ۶۵ سال) در شهر آنکارا، ترکیه انجام شد. داده‌ها از طریق یک پرسشنامه آنلاین بین سپتامبر ۲۰۲۴ تا ژانویه ۲۰۲۵ جمع‌آوری شد. شرکت‌کنندگانی که اطلاعات ناقص ارائه کردند یا مشکلات روانپزشکی یا اختلالات تغذیه‌ای داشتند، از تحلیل حذف شدند.
اطلاعات جمعیتی و شاخص‌های جسمانی به‌صورت خوداظهاری ارائه شد. مصرف مواد غذایی فوق‌فرآوری شده توسط پرسشنامه sQ-HPF ارزیابی شد، گرسنگی لذت‌جویانه به وسیله Power of Food Scale (PFS) بررسی شد و وضعیت اعتیاد غذایی با استفاده از مقیاس Yale Food Addiction Scale (YFAS) مشخص گردید. همچنین، خلق‌وخوی شرکت‌کنندگان با استفاده از مقیاس DASS-21 (اضطراب، افسردگی و استرس) ارزیابی شد.
نتایج تحقیق
مطالعه بر روی ۳,۹۹۷ شرکت‌کننده انجام شد که میانگین سنی آن‌ها ۳۱.۷ سال بود. اکثر شرکت‌کنندگان زن (۶۳ درصد) و بیکار (۵۲.۹ درصد) بودند. شاخص توده بدنی (BMI) شرکت‌کنندگان به‌طور میانگین ۲۴.۵ کیلوگرم/متر مربع بود. بیش از ۵۵ درصد افراد دارای وزن طبیعی بودند، ۱۱.۷ درصد چاق، ۲۷.۵ درصد دارای اضافه وزن، و ۵.۶ درصد کم‌وزن بودند.
نتایج نشان داد:
- امتیاز میانگین در پرسشنامه مصرف مواد غذایی فوق‌فرآوری شده (sQ-HPF) برابر با ۵.۱ بود.
- امتیاز میانگین PFS (گرسنگی لذت‌جویانه) برابر با ۲.۸ و YFAS (اعتیاد غذایی) برابر با ۲.۹ بود.
- شرکت‌کنندگانی با مصرف بالای UPFها، میانگین سنی پایین‌تری داشتند (۲۸.۸ سال در مقابل ۳۴.۱ سال برای مصرف کم).
- افراد مجرد، بیکار و جوان‌تر نسبت به افراد متأهل و شاغل، مصرف بیشتری از UPFها داشتند.
- بیش از ۸۶ درصد شرکت‌کنندگان طبق مقیاس YFAS در دسته افراد دارای اعتیاد غذایی قرار گرفتند که این رقم بالا به خصوصیات نمونه‌گیری یا ابزار ارزیابی مرتبط است.
ارتباط مصرف UPF با اعتیاد غذایی و خلق‌وخوی منفی
مطالعه نشان داد که ارتباط مثبت و قابل‌توجهی بین مصرف UPFها، اعتیاد غذایی (امتیاز YFAS) و خلق‌وخوی منفی (امتیازات زیرمقیاس‌های DASS-21) وجود دارد. علاوه بر این، افراد با مصرف بالای UPF امتیازات بالاتری در شاخص‌های افسردگی، اضطراب و استرس داشتند.
مدل تحلیل رگرسیون خطی ارتباط مصرف UPFها را با متغیرهای مختلف همچون سن، جنسیت، وضعیت اعتیاد غذایی و خلق‌وخوی افراد نشان داد. این مدل دریافت که مصرف مواد غذایی فوق‌فرآوری شده با اعتیاد غذایی و علائم خلق‌وخوی منفی رابطه متقابل دارد، اما با سن و جنسیت رابطه معکوس دارد.
محدودیت‌های مطالعه
- روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی: این روش منجر به انتخاب نمونه‌گیری اریب شده و نتایج را قابل تعمیم برای جمعیت عمومی نمی‌سازد.
- طراحی مقطعی: امکان نتیجه‌گیری علت‌ومعلولی را فراهم نمی‌کند.
- داده‌های خوداظهاری: ممکن است قابل‌اعتماد نبوده و صحت نتایج را تحت تأثیر قرار دهد.
- مطالعه ارتباط گرسنگی لذت‌جویانه با مصرف UPFها را نشان نداد که ممکن است ناشی از عوامل غیرقابل اندازه‌گیری مانند آگاهی تغذیه‌ای باشد.
نتیجه‌گیری و پیامدهای سلامت عمومی
این مطالعه نشان داد که افزایش مصرف مواد غذایی فوق‌فرآوری شده با اعتیاد غذایی و خلق‌وخوی منفی ارتباط مستقیم دارد. همچنین، این مواد غذایی بیشتر توسط زنان، افراد جوان، بیکار و مجرد مصرف می‌شوند. نتایج نشان می‌دهد که سیاست‌ها و مداخلات مبتنی بر روان‌شناسی اجتماعی برای مقابله با مشکلات تغذیه‌ای ضروری است و می‌تواند رفتارهای غذایی سالم را ارتقا دهد.
منبع مقاله
Mengi Çelik Ö, Güler Ü, Ekici EM. Factors Affecting Ultra‐Processed Food Consumption: Hedonic Hunger, Food Addiction, and Mood. Food Science & Nutrition, 2025.
مطالعه کامل در ژورنال آنلاین
