سکته مغزی (stroke) یک عارضه ناگوار است که اغلب عوارض بسیار زیادی برای بیمار از خود به‌جای می‌گذارد و کیفیت زندگی فرد کاملا تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرد. این عارضه معمولا بدون علائم مشهودی اتفاق می‌افتد از همین‌رو به آن قاتل خاموش هم می‌گویند. اصلی‌ترین دلیل مشخص نبودن علائم سکته مغزی شباهت نشانه‌های شروع آن با سایر بیماری‌هاست که فرد در لحظات ابتدایی که زمان طلایی برای رساندن بیمار به بیمارستان است، متوجه آنها نمی‌شود. این عارضه به شکل انحصاری مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به‌همین دلیل بعد از بروز آن بدن فرد با اختلالات شدیدی مواجه خواهد شد.
اینجاست که شناخت علائم سکته مغزی و به کار گرفتن اقدامات درمانی در لحظات اولیه به شما کمک می‌کند تا از عوارض چشمگیر آن نجات پیدا کنید. برای شناخت علائم قبل از سکته مغزی، انواع دیگر و راه‌کارهای پیشگیری آن تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
- سکته مغزی چیست؟
- معرفی انواع سکته های مغزی
- علائم هشدار دهنده سکته مغزی چیست؟
- دلایل سکته مغزی چیست؟
- راههای تشخیص سکته مغزی چگونه است؟
- عوارض بعد از سکته چیست؟
- درمان سکته مغزی چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی از شایع ترین اختلالات نورولوژیکی و به نوعی آسیب حاد و ناگهانی است که می تواند موجب عوارض جسمی و حرکتی در فرد شود و زمانی رخ می دهد که یکی از عروق خون رسان به مغز به علت لخته خون مسدود شود که خونرسانی به مغز متوقف می شود، یا اینکه عروق مغزی پاره شده و خون در قسمت هایی از مغز جمع شود که موجب آسیب به سلول های مغزی و حتی مرگ سلول‌های مغزی خواهد شد. هر چقدر زمان بیشتری از این عارضه بگذرد احتمال آسیب سلول‌های مغزی و بروز عوارض جدی برای فرد بیشتر می شود، لذا لازم است اقدامات لازم هر چه سریعتر انجام بگیرد.
عواملی همچون شیوه زندگی ناسالم، کم تحرکی و نداشتن فعالیت ورزشی، چاقی و غیره می تواند ریسک بروز را افزایش دهد. اصلاح این عوامل می تواند خطر بروز سکته را کاهش دهد. این عارضه موجب قطع ارتباطات حیاتی بین مغز و عضلات می شود و می تواند سبب از دست رفتن بخشی از توانایی‌های حرکتی در فرد شود.
معرفی انواع سکته های مغزی
1- سکته مغزی ایسکمیک
در این نوع از سکته بخشی از مغز جریان خون را از دست خواهد داد. این نوع، از شایع ترین انواع سکته می باشد که رگ مغز به وسیله لخته بسته خواهد شد. لخته خون ایجاد شده از بخش خاصی از بدن به مغز می رسد و اگر سرخرگی که خون به مغز می رساند بسته شود سکته اتفاق می افتد. رسوب چربی در شریان ها موجب ایجاد لخته خون و بسته شدن رگ های خونی خواهد شد. ممکن است بی نظمی در ضربان قلب نیز باعث ایجاد لخته خون شود. ضخیم شدن دیواره رگ های خونی می تواند به سکته مغزی بینجامد. پلاک های ساخته شده از کلسترول، چربی، کلسیم و غیره می تواند انعطاف رگ های خونی را از بین ببرد و موجب بروز سکته ایسکمیک شود.
علائم سکته مغزی ایسکمیک:
علائم بستگی به این دارد که کدام بخش از مغز شما تحت تأثیر قرار گرفته است. آنها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا، اغلب در یک طرف بدن
- گیجی
- مشکلات صحبت کردن یا درک دیگران
- سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، یا مشکل در راه رفتن
- از دست دادن بینایی یا دوبینی
2- سکته هموراژیک یا خونریزی دهنده
در این نوع از سکته رگ مغز دچار پارگی خواهد شد و خون بافت های اطراف مغز را درگیر می کند و می تواند منجر به آسیب مغزی شود. این نوع از سکته نادر است و در صورتی که خونریزی شدیدی درون مغز رخ دهد متوقف کردن آن دشوار است و می تواند منجر به مرگ شود. این اتفاق زمانی می افتد که رگ خونی فرد تضعیف شود.
علت شایع سکته های مغزی هموراژیک:
- داروها به ویژه داروهای ضد انعقادی آمیلوئید آنژیوپاتی
- ناهنجاری های عروقی شریان وریدی مغز (AVM)
- ناهنجاری های فستیول شریان وریدی (AVF)
- فشار خون بالا
- آنوریسم مغزی
3- سکته کریپتوژنیک
عموما سکته مغزی بر اثر لخته شدن خون ایجاد می شود که جریان خون به مغز را مسدود می کند. در برخی موارد علیرغم آزمایش نمی توان علت سکته را تعیین کرد. سکته ای با علت نامشخص سکته کریپتوژنیک نامیده می شود.
4- سکته ساقه مغزی
زمانی که سکته در ساقه مغز رخ می دهد ، می تواند دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است شخص را در حالت قفل شده قرار دهد. زمانی که این اتفاق می افتد ، بیمار معمولاً قادر به صحبت یا حرکت در زیر گردن خود نمی باشد.
علائم سکته ساقه مغزی:
تشخیص اینکه چه زمانی فردی دچار سکته شده است اغلب ممکن است سخت باشد. آنها ممکن است برخی علائم را بدون علامت مشخصه ضعف در یک طرف بدن داشته باشند. علائم سکته‌مغزی شامل موارد زیر است:
- سرگیجه و از دست دادن تعادل
- دوبینی
- لکنت زبان
- مشکل در عملکرد سیستم عصبی مرکزی مانند فشار خون و تنفس
- سندرم «قفل شده»: در این حالت شما فقط می‌توانید چشمان خود را حرکت دهید.
5- سکته کوچک یا سکته‌مغزی گذرا (TIA)
علت سکته گذرا یا ناقص گرفتگی رگ خونی می باشد که می تواند موجب آسیب به مغز شود. علائمی مشابه با این عارضه ایجاد می کند و علائم بدون گرفتن درمان سریعا رفع شده و بافت مغز آسیبی نمی بیند. مدت زمان علائم می تواند از چند دقیقه تا ۲۴ ساعت ادامه یابد. این علائم ممکن است چند روز قبل یا چند هفته قبل از این عارضه اتفاق بیفتند، به همین علت باید سریعا به محض دیدن کوچکترین علائمی به پزشک مراجعه کنید.
علائم TIA:
علائم ممکن است شبیه به سکته ایسکمیک باشد. ممکن است داشته باشید:
- بی حسی یا ضعف در یک طرف بدن
- گیجی
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- مشکل در صحبت کردن یا درک کردن
- مشکلات بینایی شما
- سردردهای شدید
علائم هشدار دهنده سکته مغزی چیست؟
علائم ناشی از سکته به طور ناگهانی اتفاق می افتد. آنها را می توان با شرایط دیگر اشتباه گرفت زیرا به نظر می رسد غیر خاص. در بسیاری از موارد ، این علائم نادیده گرفته می شوند.
- سردرد شدید و ناگهانی
- غیرقرینگی صورت یا افتادگی پلک
- کاهش سطح هوشیاری و حتی بیهوشی
- بی حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و بدن
- اختلال تکلم ( ناتوانی در حرف زدن بطور صحیح و بریده بریده حرف زدن )
- اختلال بینایی شامل تاری دید ، دید دوتایی
- ناتوانی در راه رفتن و حفظ تعادل
- از دست دادن کنترل حرکات بدن
- اختلال تفکر
- اختلال حواس
- ناتوانی در درک صحبت های اطرافیان
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- اختلال بلع و ناتوانی در جویدن غذا و خوردن و آشامیدن
- افتادن به زمین و کاهش سطح هوشیاری و تشنج حاد
دلایل سکته مغزی چیست؟
- ضخیم و سخت شدن دیواره عروق خونی به دلیل تجمع چربی ، کلسیم و …
- فشار خون بالا یکی از مهم ترین عواملی است که در بروز این عارضه حاد و ناگهانی نقش دارد.
- کلسترول خون بالا
- اضافه وزن بیش از حد
- بیماری های قلبی و عروقی و دیابت نیز ریسک بروز سکته را افزایش می دهند.
- تحرک پایین و نداشتن فعالیت بدنی منظم
- سیگار کشیدن
- استرس
- هورمون درمانی و اختلالات هورمونی
راههای تشخیص سکته مغزی چگونه است؟
قبل از شروع درمان ، پزشک شما ارزیابی کاملی از تاریخچه پزشکی شما انجام داده و علائم شما را معاینه می کند. تشخیص دقیق این بیماری برای کمک به رد سایر بیماریهای مغزی یا مواردی که می تواند منجر به سکته های مکرر شود ، بسیار مهم است.پزشک شما از تست های تصویربرداری استفاده می کند تا ببیند آیا خونریزی یا آسیب دیدگی مغزی وجود دارد یا خیر. این آزمایشات می تواند شامل سی تی اسکن و MRI باشد.
MRI ممکن است به عنوان اولین فرایند توصیه شود و می تواند با دقت بیشتری نسبت به سی تی اسکن مخچه را نشان دهد. دلیل آن هم این است که مخچه توسط استخوان احاطه شده و در قسمت پشت مغز شما قرار دارد.روشهای دیگری که پزشک ممکن است برای کمک به شما در تشخیص وضعیت شما استفاده کند عبارتند از:
- آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)
- سی تی آنژیوگرام (CTA)
- سونوگرافی
عوارض بعد از سکته چیست؟
- فلج یا از دست دادن حرکت عضلات
- مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن
- از دست دادن حافظه یا مشکلات تفکر
- مشکلات عاطفی
- درد ، بی حسی یا سایر احساسات غیرمعمول
درمان سکته مغزی چگونه است؟
درمان بستگی به شدت سکته و علائم شما دارد. اگر خونریزی مغزی وجود داشته باشد ، پزشک شما برای کنترل خونریزی و کاهش تورم مغز شما کار خواهد کرد.اگر پزشک یک لخته خون را تشخیص دهد، لخته را با جراحی از بین می برد یا برای حل آن دارو به شما تجویز می کند. همچنین ممکن است داروهایی را برای موارد زیر توصیه کنند:
- کنترل فشار خون
- جلوگیری از تشنج
- رقیق شدن خون
- کاهش تورم مغز
اگر سکته بر مهارت های حرکتی و تحرک شما تأثیر داشته باشد ، پزشک ممکن است درمان توان بخشی را توصیه کند. در این جلسات بر بهبود توانایی شما در انجام کارهای روزانه تمرکز خواهد شد:
- فیزیوتراپی می تواند تحرک ، تعادل و عملکرد عضلات شما را بهبود بخشد
- کاردرمانی می تواند توانایی شما در انجام فعالیتهای روزمره را بهبود بخشد
- گفتاردرمانی می تواند بلع و گفتار شما را بهبود بخشد.
سخن پایانی
شما در این مقاله با بیماری سکته‌مغزی آشنا شدید.همچنین از انواع آن و روشهای تشخیص و درمان آنها آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
میزان آسیب در اثر سکته به عواملی چون اندازه آسیب ، محل آسیب ، نوع سکته ، سن بیمار ، شرایط بدنی بیمار پیش از بروز بیماری ، نحوه و کیفیت درمان در شروع سکته و برخی دیگر از عوامل بستگی دارد . ولی به طور کلی سکته های کوچکتر ، سن پایین تر سکته های نوع آمبولیک ( یعنی سکته در اثر انتقال لخته از مناطق دور دست مثل قلب به مغز ) و درمان سریعتر به ویژه در موارد استفاده از عوامل حل کننده لخته و نیز بیمارانی که شرایط جسمانی سالمتری پیش از بروز بیماری داشته اند پیش آگهی بهبودی بهتری خواهند داشت . لازم به ذکر است که سکته های نوع آمبولیک معمولاً میزان بهبود بیشتر و سریعتری نسبت به نوع اختلال خون رسانی دارند.
متأسفانه پاسخ منفی است ، تاکنون هیچ داروئی که سبب کاهش میزان آسیب مغزی و یا بهبود عوارضی ایجاد شده شود مورد تأیید قرار نگرفته ولی برخی داروها که به طور شایع جهت کمک به وضعیت مغز تجویز می شوند ( ولی تاکنون آثار مفید قابل توجه ثابت شده ای نداشته اند ) وجود دارند مانند : سیتی کولین ، پیراستام ، ویتامین های E و C و آنتی اکسیدان ها ، داروهای محرک مغز و …
