شناخت مراحل پوسیدگی دندان + مسبب پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی یک فرآیند ناگهانی نیست و در طی مراحل مختلفی رخ می دهد. به همین دلیل موارد مختلفی از انواع پوسیدگی دندان به ثبت رسیده است. تشخیص هرچه سریع تر پوسیدگی ، نقش موثری در درمان و اثربخشی آن دارد. معمولاً بسیاری از افراد به واسطه درد شدید و مداوم متوجه پوسیدگی دندان خود می شوند. وجود علائمی از این قبیل نشانه گسترش عفونت به بافت های عمقی دندان است.در صورتی که افراد برای ترمیم پوسیدگی دندان خود با تاخیر به داندانپزشک مراجعه کنند ، ممکن است دندان خود را از دست بدهند. با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا در این مقاله به معرفی مراحل پوسیدگی دندان بپردازیم. اگر شما نیز علاقه مند به حفظ سلامت دندان های خود هستید در ادامه با ما همراه باشید.

---

فهرست مطالب

• پوسیدگی دندان چیست؟
• مسبب پوسیدگی دندان چیست؟
• بررسی مراحل پوسیدگی دندان
• علائم پوسیدگی دندان چیست؟
• عواملی که احتمال پوسیدگی را بالا می برند چیست؟
• پیشگیری از پوسیدگی دندان چگونه است؟
• پوسیدگی دندان چگونه درمان می ‌شود؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

پوسیدگی دندان چیست؟

شناخت علل پوسیدگی دندان بسیار مهم است زیرا از این طریق، می‌توان روش صحیح مراقبت از سلامت دهان و دندان را آموخت. هنگامیکه غذاهای حاوی کربوهیدرات و انواع قندها بین دندان گیر کند، اسید به وجود آمده از فعالیت میکروب‌ها باعث از بین رفتن بافت‌های سخت مینای دندان می‌شود و درنهایت پوسیدگی دندان، ایجاد می‌شود.عمده دلایل پوسیدگی دندان، شامل موادغذایی قندی و چسبنده و نیز نوشیدنی‌ها هستند. هرچه میزان قند مصرفی بیشتر شود، اسید بیشتری نیز طی واکنش‌هایی به وجود خواهد آمد و منجر به پوسیدن دندان می‌شود.

ماده‌ای که عامل اصلی پوسیدگی و یا ایجاد حفره است، پلاک دندان نام دارد. پلاک، حاوی موادغذایی مختلف بر روی دندان بوده که هزاران باکتری در آن وجود دارد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوایند مقاله عفونت دندان چیست را بخوانید. باید بدانیم که پلاک، با مراقبت‌های بهداشتی ساده مانند مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از بین خواهد رفت ولی درصورتیکه مراقبت کافی از دندان صورت نگیرد، دندان‌ها به مرور زمان خراب و پوسیده می‌شوند.

هر دندان شامل سه لایه است:

• لایه سخت بیرونی که مینای دندان نامیده می شود
• لایه میانی که دنتین نام دارد
• به مرکز دندان پالپ (pulp) گفته میشود. این قسمت شامل اعصاب و عروق خونی است.

هر قدر لایه های بیشتری تحت تأثیر پوسیدگی قرار بگیرند، آسیب بیشتری رخ می دهد.
پوسیدگی دندان بیماری ای همه گیر، دردناک، هزینه بر و قابل پیشگیری است.

مسبب پوسیدگی دندان چیست؟

باکتری ها و غذا ها می توانند باعث پوسیدگی شوند. ماده ای چسبنده و شفاف به نام پلاک (Plaque) مدام روی دندان ها و لثه در حال ساخته شدن است. پلاک شامل باکتری هایی است که از قند موجود در مواد غذایی تغذیه می کنند.
زمانی که این باکتری ها تغذیه می کنند، اسید تولید کرده و در طول زمان این اسید ها مینای دندان را تخریب و باعث پوسیدگی می شوند. عواملی که شما را بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار می دهند عبارتند از:

• بهداشت ضعیف دهان و دندان

عدم مسواک زدن دندان‌ها به طور مرتب و حداقل دو بار در روز، باعث ایجاد پلاک دندان شده و به همین سادگی، عامل اصلی حمله به مینای دندان بوجود می‌آید.

• تشکیل پلاک

پلاک هنگامی به وجود می‌آید که باکتری‌ها، اسیدها، ذرات موادغذایی و بزاق ترشح شده؛ همه در دهان با یکدیگر ترکیب شوند. این مواد به دندان‌ها چسبیده و با گذشت زمان به پلاک که حاوی باکتری‌های گوناگون است، تبدیل می‌شود.

اسیدهای موجود در پلاک، مواد معدنی موجود در مینای دندان که لایه‌ سخت و بیرونی دندان است را از بین می‌برند. این فرسایش، باعث ایجاد سوراخ‌هایی بر روی مینای دندان می‌گردد. همچنین این فرسایش، به مرور زمان حرکت خود را ادامه می‌دهد و به سمت بخش داخلی دندان که حاوی اعصاب و رگ‌های خونی است، حرکت می‌کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله  انواع پر کردن دندان را بخوانید.

• خشکی دهان

بزاق، به شستشوی پلاک و انواع باکتری از دندان و دهان کمک می‌کند. اگر دهان خشکی دارید و ترشح بزاق شما بسیار کم است؛ روند ایجاد پلاک و پوسیدگی دندان، سریع‌تر خواهد بود.

• بیماری رفلاکس معده

بیماری رفلاکس معده می‌تواند باعث شود اسید معده وارد دهان شود و این محیط اسیدی ایجاد شده در دهان، باعث سایش مینا شده و حتی ممکن است به عاج زیر مینا نیز نفوذ کند. چون عاج دندان، ماده معدنی کم‌تری از مینا دارد، در این حالت احتمال ایجاد و پیشرفت پوسیدگی افزایش می‌یابد.

• باکتری‌ها و اسیدها

باکتری‌ها به طور طبیعی در دهان شما زندگی می‌کنند. هنگامیکه این باکتری‌ها متوجه باقی ماندن کربوهیدرات‌ و بطورکلی مواد غذایی بر روی دندان شوند؛ طی واکنشی، اسید تشکیل خواهند داد که از این طریق، به مرور سبب پوسیدن دندان می شوند.

بررسی مراحل پوسیدگی دندان

بخش زیادی از مراجعات دندانپزشکی مربوط به پوسیدگی دندان است. خطر پوسیدگی تنها محدود به از دست دادن دندان آلوده نیست. بلکه دندان های مجاور نیزدر معرض ابتلا به عفونت و تخریب قرار دارند. این موضوع اهمیت پیگیری و درمان این عارضه را بیشتر نشان می دهد.

میزان پوسیدگی در تمامی نقاط دندان یکسان نیست. برخی نواحی به دلیل فراهم سازی محیط مناسب برای رشد و گسترش باکتری ها ، بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. از جمله این نواحی می توان به شیار های عمیق و باریک موجود در سطح دندان های آسیا اشاره کرد. سطوح بین دندانی نیز به واسطه دسترسی دشوار برای مسواک زدن بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند. محل اتصال دندان به لثه نیز در گروه نواحی پرخطر برای پوسیدگی جای دارد.

بارز ترین نشانه پوسیدگی دندان درد خفیف تا شدید است. پوسیدگی با تخریب و تجزیه مینای دندان آغاز می شود. عامل اصلی پوسیدگی باکتری های موجود در پلاک دندان معرفی شده است. این باکتری ها با استفاده از ترشح اسید ، ساختار دندان را دچار سست و تجزیه می کنند. تشکیل پلاک نیازمند متابولیسم مواد قندی موجود در دهان به کمک پروتئین های بزاق است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله لمینت دندان اقساطی را بخوانید.

در بسیاری از موارد پوسیدگی دندان با مراجعه به دندانپزشک و رعایت بهداشت دهان و دندان درمان می شود. اما در موارد پوسیدگی گسترده چاره ای جز کشیدن دندان وجود ندارد. مسواک زدن (منظم و صحیح) و استفاده از خمیر دندان و دهانشویه حاوی فلوراید برای کاهش پوسیدگی بسیار موثر است.

همچنین با اجتناب از مصرف مواد غذای مضر برای دندان که سرشار از قند در بین وعده های غذایی ، تشکیل پلاک در اطراف دندان ها و پوسیدگی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. شناخت مراحل پوسیدگی دندان نقش موثری در درمان به موقع این اختلال دارد. این مراحل عبارتند از:

1. ایجاد لکه روی دندان
2. پوسیدگی مینای دندان
3. پوسیدگی عاج دندان
4. تخریب پالپ دندان
5. آبسه کردن دندان

مرحله اول؛ ایجاد لکه روی دندان

اولین بخش از مراحل پوسیدگی دندان مربوط به ایجاد لکه در سطح آنها است. این لکه ها تحت تاثیر پلاک های دهانی و با از بین رفتن کلسیم مینای دندان شکل می گیرند. باکتری های موجود در پلاک با تولید مواد اسیدی سخت ترین بخش بدن از لحاظ استحکام (مینای دندان) را تحت تاثیر قرار می دهد. کنترل پوسیدگی دندان در مراحل ابتدایی با رعایت هر چه بیشتر بهداشت دهان و دندان به راحتی امکان  پذیر است.

مرحله دوم؛ پوسیدگی مینای دندان

دومین مرحله پوسیدگی دندان بعد از ایجاد لکه روی دندان ، شکستگی و آسیب مینای دندان است. پوسیدگی مینا (Tooth Enamel) از شکستگی های کوچک آغاز شده و به تدریج به سطوح زیر دندان گسترش پیدا می کند. نتیجه این مرحله ایجاد ضایعاتی روی دندان است. این ضایعات همیشه با چشم قابل مشاهده نیستند.

ترمیم مجدد مینای دندان به شکل طبیعی غیر ممکن است. به همین دلیل باید تا حد امکان از رسیدن پوسیدگی دندان به این مرحله جلوگیری کرد.

مرحله سوم؛ پوسیدگی عاج دندان

پوسیدگی عاج سومین بخش از مراحل پوسیدگی‌دندان است. اسید حاصل از باکتری های پلاک مقدار زیادی از کلسیم ، فسفر و مواد معدنی مینای دندان را از بین برده و به عاج می رسد. عاج (Dentin) بخشی از دندان است که مابین مینا و پالپ قرار دارد. این بخش به واسطه داشتن پروتوپلاسم یک بافت زنده به شمار می رود. از علائم رسیدن پوسیدگی به این مرحله احساس درد شدید است. حفره ایجاد شده در این مرحله معمولاً با مراجعه به دندانپزشک و پر کردن التیام پیدا می کند.

مرحله چهارم؛ تخریب پالپ دندان

پالپ (Pulp) یا مغز ، بخش مرکزی دندان است که از سلول ها و بافت های زنده به نام ادنتوبلاست (Odontoblasts) تشکیل می شود. وظیفه پالپ ساخت عاج دندان است. یکی دیگر از مراحل پوسیدگی‌دندان ، مرگ پالپ (به عنوان یکی از بافت های زنده دندان) می باشد. دلیل این موضوع ورود باکتری ، تشکیل عفونت و آسیب رسی به عروق و اعصاب این محدوده است. نشانه تخریب پالپ دندان درد شدید و مداوم است. دندانپزشک در صورت مواجهه با موارد این چنینی از ریشه درمانی برای درمان پوسیدگی استفاده می کند.

مرحله پنجم؛ آبسه کردن دندان

آخرین بخش از مراحل پوسیدگی‌دندان آبسه نام دارد. در این مرحله عفونت به نوک ریشه دندان رسیده و درد بسیاری شدیدی را ایجاد می کند. درد شدید از عفونت و التهاب پالپ حاصل می شود. با توجه به اینکه پالپ در یک مکان سربسته قرار گرفته ، التهاب افزایش فشار داخلی در این محدوده را به دنبال دارد. این فشار به اعصاب دندان منتقل شده و درد شدت می یابد. تورم لثه و زبان از دیگر علائم دندان آبسه کرده هستند.

عفونت موجود در ریشه دندان بسیار خطرناک است و قابلت سرایت به به استخوان های اطراف را دارا است. همچنین عفونت به بخش هایی از قبیل مغز ، خون ، مجاری تنفسی ، قلب و … راه یافته و منجر به بیماری های مختلفی می شود. به همین دلیل درمان پوسیدگی‌دندان قبل از عفونت اهمیت بسیاری دارد. گاهی اوقات درمان دندان آبسه کرده نیازمند انواع جراحی دهان و دندان است. در برخی موارد نیز دندان پوسیده به صورت کامل از بین رفته و هیچ اقدامی برای نگه داشتن آن موثر نیست.

علائم پوسیدگی دندان چیست؟

کرم خوردگی دندان ، بسته به وسعت و محل آن در دهان، علائم و نشان های متفاوتی دارد. وقتی کرم خوردگی دندان در مراحل اولیه اش باشد ممکن است اصلا علائمی از خود نشان ندهد و همراه با بیشتر شدن پوسیدگی، نشانه ها و علائمی از خود بروز بدهد مانند:

• دندان درد، درد های خود به خودی و بدون دلیل خاصی.
• حساس شدن دندان.
• درد های خفیف یا شدید هنگام خوردن چیز های شیرین، داغ یا سرد.
• ایجاد حفره یا سوراخ قابل رویت در دندان.
• ایجاد شدن لکه های قهوه ای، سیاه و سفید رنگ روی سطح دندان.
• احساس درد هنگام گاز زدن غذا.

عواملی که احتمال پوسیدگی را بالا می برند چیست؟

همه آنهایی که دندانی دارند در معرض کرم خوردگی دندان هستند اما عوامل زیر می تواند این احتمال را افزایش دهد:

• محل دندان

دندان های عقبی (آسیاب و آسیاب کوچک) بیشتر دچار پوسیدگی می شوند. این دندان ها دارای شیارها، حفره ها و شکاف های بسیاری بوده و چندین ریشه دارند که همه این عوامل باعث جمع شدن ذرات غذا می شوند. در نتیجه تمیز نگه داشتن این دندان ها نسبت به دندان های جلویی که دسترسی آسانی دارند دشوار تر است.

• برخی غذاها و نوشیدنی ها

خوراکی هایی که برای مدت طولانی به دندان می چسبند مانند: شیر، عسل، بستنی، شکر، نوشابه، میوه خشک، کیک، کلوچه، آبنبات های سفت و نعناع، غلات خشک، و چیپس. احتمال اینکه این خوراکی ها باعث پوسیدگی شوند بسیار بیشتر از غذاهایی است که به آسانی توسط بزاق شسته می شوند.

• پوسیدگی دندان ناشی از تغذیه نادرست

وقتی به طور پیوسته نوشیدنی های شیرین بنوشید، در واقع به باکتری های دهان سوخت لازم برای تولید اسید هایی که به دندان حمله می کنند و آن را از بین می برند، را می دهید. اگر در طول روز نوشابه یا دیگر نوشیدنی های اسیدی می نوشید، باعث می شود در دهانتان پیوسته وانی از اسید تولید شود.

• غذا دادن به کودکان هنگام خواب

اگر به کودکانتان هنگام خواب شیشه ی شیر، آبمیوه، غذای مخصوص و یا دیگر مایعات قندی می دهید، این مواد در طول ساعات خواب کودک روی دندان ها مانده و باکتری ها از آنها تغذیه می کنند. به این آسیب اغلب “پوسیدگی‌دندان توسط شیشه ی بچه” می گویند.

• مسواک نزدن به موقع

درصورتی که بعد از هر وعده غذایی دندان هایتان را تمیز نکنید پلاک به سرعت تشکیل شده و اولین مرحله پوسیدگی رخ می دهد.

• عدم استفاده از فلوراید

فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است، که از کرم خوردگی های دندان جلوگیری کرده و حتی می تواند پوسیدگی هایی که در مراحل ابتدایی هستند را نیز از بین ببرد. با توجه به مزایای فلوراید، این ماده به بسیاری از منابع آب شهری افزوده می شود؛ همچنین در خمیر دندان ها و دهان شویه ها استفاده می شود. اما بطری های آب معدنی معمولا حاوی فلوراید نیست.

• سن افراد

در آمریکا ،کرم خوردگی های دندان در میان کودکان و نوجوانان شایع است. افراد مسن نیز در خطر این بیماری هستند. دندان ها ممکن است در طول عمر تخریب شوند و لثه ها تحلیل بروند که باعث آسیب پذیری دندان در برابر پوسیدن ریشه ها می شود. افراد مسن تر ممکن است از داروهایی استفاده کنند که باعث کاهش تولید بزاق دهان و افزایش خطر پوسیدگی دندان شوند.

• خشکی دهان

علت خشکی دهان کمبود بزاق است که این ماده با شستن پلاک و مواد غذایی از پوسیدگی‌دندان جلوگیری می کند. همچنین ماده ای در بزاق دهان وجود دارد که با اسید هایی که توسط باکتری ها ساخته می شوند، مقابله می کند. برخی داروها، شرایط خاص پزشکی، پرتو افشانی به سر و گردن(رادیولوژی) و برخی دارو های شیمی درمانی می توانند با کم کردن بزاق و خشک کردن دهان، خطر کرم خوردگی دندان را افزایش دهند.

• پرکردگی های دندان و برخی دستگاه های دندان پزشکی

در طول سال های متوالی پرکردگی های دندان می توانند باعث تضعیف، از بین رفتن و به وجود آمدن لبه های ناهموار در دندان شوند. این به پلاک این امکان را می دهد تا راحت تر ساخته شده و از بین بردنش دشوارتر باشد. دستگاه های دندان پزشکی هم می توانند با دندان درست جفت نشده و به پوسیدگی اجازه رشد در بین خود را بدهند.

• پر کردگی دندان

سوزش معده: سوزش معده و یا بیماری ریفلاکس معده می تواند باعث جاری شدن اسید معده در دهان (رفلاکس) شود و این می تواند مینای دندان را از بین ببرد و باعث تخریب قسمت عمده ای از دندان شود. این تخریب، قسمت بیشتری از دنتین را در معرض باکتری ها قرار می دهد که خود باعث پوسیدگی می شود. ممکن است دندان پزشکتان به شما پیشنهاد دهد تا به یک متخصص گوارش برای ریفلاکس معده تان مراجعه کنید. برای مطالعه ی بیشتر به مقاله ی پرکردگی دندان مراجعه کنید.

• اختلالات تغذیه

بی اشتهایی و bulimia (پرخوری) می تواند منجر به فرسایش قسمت عمده ای از دندان و کرم خوردگی شود. اسید معده حاصل از استفراغ های مکرر (پاکسازی)، دندان ها را شسته و باعث تحلیل مینای دندان می شود. اختلالات تغذیه ای نیز می تواند تولید بزاق را مختل کند.

پیشگیری از پوسیدگی دندان چگونه است؟

شما می توانید با رعایت نکات زیر از پوسیدگی‌دندان جلوگیری کنید:

• مسواک زدن دوبار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید.
• تمیز کردن روزانه ی بین دندان ها با نخ دندان یا دیگر تمیز کننده های بین دندانی.
• خوردن مواد مغذی، متعادل کردن وعده های غذایی و محدود کردن تنقلات.
• با دندانپزشک خود در مورد استفاده از فلوراید مکمل که دندان هایتان را تقویت می کند و استفاده از سیلانت های دندانی مشورت کنید.

( سیلانت پوشش محافظتی پلاستیکی است که روی سطوح دندان های عقبی (که اغلب پوسیدگی از آن ها شروع می شود) به منظور جلوگیری از پوسیدگی نصب می شوند.)به دندانپزشک خود برای تمیزکاری و معاینه دهان به طور مداوم مراجعه کنید.

پوسیدگی دندان چگونه درمان می ‌شود؟

درمان پوسیدگی دندان از طریق دو روش زیر انجام می‌شود که عبارت است از:

پرکردن دندان

نوعی ترمیم و درمان دندان می‌باشد که دندان با مواد پرکننده‌ای مانند رزین‌های کامپوزیت به رنگ دندان، پرسلن یا آمالگام پر می‌شود.

درمان کانال ریشه

هنگامیکه پوسیدگی به مواد درونی دندان، یعنی پالپ دندان برسد؛ احتمال دارد به یک درمان کانال ریشه نیاز داشته باشید. این درمان برای ترمیم و نجات دندان آسیب‌دیده و آلوده، جایگزین بسیار مناسبی به جای کشیدن دندان است. در این حالت، پالپ دندان برداشته می‌شود و سپس دندان، پر می‌شود.

سخن پایانی

شما در این مقاله با پوسیدگی دندان آشنا شدید. همچنین از عوامل ایجاد پوسیدگی‌دندان و مراحل آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول