عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی عمل جراحی می باشد. که طی آن رحم فرد را به طور کامل از بدن خارج می کنند. رحم ارگانی در بدن خانم ها می باشد که لانه گزینی و رشد و نمو جنین می باشد. و در طول بارداری از جنین محافظت می کند. در جراحی برداشتن رحم، آن را به طور کامل از بدن خارج می کنند اما در شرایط مختلف می تواند نوع این عمل متفاوت می باشد. پزشکان ابتدا راه های درمانی غیر از جراحی را امتحان می کنند و اگر بهبودی حاصل نشد به سراغ جراحی می روند. با توجه به نوع و میزان مشکلی که به وجود آمده است نوع عمل جراحی را انتخاب می کنند.
در این مقاله به مواردی که نیاز به هیسترکتومی دارند اشاره می کنیم و انواع آن را معرفی می کنیم و در آخر مراقبت های بعد از عمل را برای شما شرح می دهیم.
فهرست مطالب
- هیسترکتومی چیست؟
- نقش رحم در بدن خانم‌ها چیست؟
- در چه زمانی نیاز به عمل برداشتن رحم ( هیسترکتومی ) است؟
- آیا انجام عمل برداشتن رحم ایمن می باشد؟
- معرفی انواع عمل برداشتن رحم
- عمل برداشتن رحم چگونه انجام می شود؟
- عوارض کوتاه مدت هیسترکتومی چیست؟
- عوارض طولانی مدت هیسترکتومی چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
هیسترکتومی چیست؟
هیسترکتومی، زهدان برداری یا Hysterectomy یک اصطلاح پزشکی به معنای عمل جراحی برای برداشتن رحم است.بانوان ممکن است به دلایل زیادی نیاز به برداشتن رحم داشته باشند. از این جراحی می‌توان برای درمان تعدادی از بیماری‌های همراه با درد مزمن و همچنین انواع خاصی از سرطان و عفونت استفاده کرد.
میزان برداشتن رحم در عمل بسته به دلیل جراحی متفاوت است. در بیشتر موارد کل رحم برداشته می‌شود. همچنین ممکن است پزشک طی این عمل تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی را خارج کند.تخمدان‌ها (ovaries) اندام‌هایی هستند که استروژن و سایر هورمون‌های جنسی را تولید می‌کنند. لوله‌های رحمی یا لوله‌های فالوپ (fallopian tubes) ساختارهایی هستند که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کنند.پس از جراحی برداشتن رحم، دیگر دوره‌های قاعدگی را نخواهید داشت. همچنین نمی‌توانید باردار شوید. هیسترکتومی برای بیماری‌های غیرسرطانی معمولا فقط پس از موفق نشدن سایر روش‌های درمانی در نظر گرفته می‌شود.
نقش رحم در بدن خانم‌ها چیست؟
رحم (Uterus) یا (womb) عضوی عضلانی به شکل یک گلابی وارونه در سیستم تولید مثل زنان، واقع شده بین مثانه و راست روده است.عملکردهای رحم شامل پرورش تخمک بارور شده که به جنین تبدیل می‌شود و نگه داشتن آن تا زمانی است که کودک به اندازه کافی برای تولد رشد کرده باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله علت پارگی کیسه آب جنین را بخوانید.
تخم بارور شده درون آندومتر لانه‌گزینی می‌کند و از رگ‌های خونی که منحصرا برای این منظور ایجاد می‌شوند، تغذیه می‌کند. تخمک بارور شده به یک جنین (embryo) و سپس به یک زهسان (fetus) تبدیل می‌شود و تا زمان زایمان رشد می‌کند.رحم یکپارچگی ساختاری و حمایت از مثانه، روده، استخوان‌های لگن و اندام را نیز فراهم کرده و مثانه و روده را از یکدیگر جدا می‌کند.
شبکه‌های عروقی و اعصاب رحم جریان خون را به لگن و دستگاه تناسلی خارجی از جمله واژن، لابیا و کلیتوریس برای پاسخ جنسی مناسب هدایت می‌کنند. رحم یک عضو ضروری برای رخ دادن ارگاسم رحمی است.بدن زنان بالغ هر ماه هورمون‌هایی ترشح می‌کند که باعث تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) و پریود یا قاعدگی (menstruation) می‌شود.
پوشش داخلی رحم آندومتر (endometrium) نام دارد. این پوشش از چندین لایه ساخته شده است که شامل اپیتلیوم سطحی، عروق خونی، غدد و سایر بافت‌ها است.هر ماه آندومتر ضخیم‌تر می‌شود تا فرد برای بارداری آمادگی را پیدا کند. این امر با تخمک‌گذاری همزمان است. اگر زنی باردار نشود، لایه‌های بالایی آندومتر که حاوی رگ‌های خونی هستند ریخته می‌شوند.این لایه‌ها در دوره ماهانه از طریق واژن خارج می‌شوند. هنگامی که یک زن یائسه است، بدن تولید هورمون‌هایی را که باعث تخمک‌گذاری و پریود می‌شوند متوقف می‌کند.
در چه زمانی نیاز به عمل برداشتن رحم ( هیسترکتومی ) است؟
- بروز خونریزی شدید در زمان قاعدگی؛
- احساس درد در ناحیه لگن به صورت طولانی مدت؛
- وجود فیبروم یا توده های غیرسرطانی در دیواره رحم؛
- بروز سرطان تخمدان؛
- بروز سرطان رحم؛
- بروز سرطان لوله فالوپ؛
- بروز سرطان دهانه رحم؛
- بروز بیماری های عفونی؛
- بروز بیماری آندومتریوز، این اختلال حالتی می باشد که در آن پوشش داخلی رحم در قسمت خارج رشد می کند و باعث بروز درد و خون ریزی می شود؛
- بروز آدنومیوز، این اختلال در اثر رشد بافت پوششی در دیواره داخلی رحم به وجود می آید.
راه نهایی درمان تمام این مشکلات عمل برداشتن رحم می باشد. اما متخصص زنان و زایمان اگر این علائم را مشاهده کند ابتدا به سراغ درمان های غیرتهاجمی و درمان های تهاجمی ساده تر می رود و جراحی برداشتن رحم را به عنوان گزینه آخر انتخاب می کند.
آیا انجام عمل برداشتن رحم ایمن می باشد؟
بر اساس گزارش های جهانی که منتشر شده اند. عمل لاپاراسکوپی هیسترکتومی یک جراحی رایج می باشد و همچنین ایمن و کم خطر است. هرچند که این جراحی ایمن می باشد اما نمی توان ادعا نمود که برای تمامی افراد در هر شرایطی مناسب می باشد.
به طور معمول برای خانم هایی که تا به حال فرزندی به دنیا نیاورده اند این عمل انجام نمی شود و از درمان های دیگری استفاده می شود. مگر در حالتی که راه دیگری به جز عمل برداشتن رحم وجود نداشته باشد. خوشبختانه راه های زیادی به جز جراحی برای درمان علایم ذکر شده وجود دارد. برای مثال اگر بیمار مشکل آندومتر داشته باشد می توان با استفاده از هورمون درمانی مشکل او را برطرف کرد. همچنین برای افرادی که فیبروم دارند راه های درمانی گوناگونی وجود دارد و نیاز نیست به عنوان اولین راه ها به سراغ عمل برداشتن رحم برویم.
اما گروهی از بیماران هم هستند که انجام عمل هیسترکتومی برای آن ها واجب است مانند افرادی که به سرطان رحم مبتلا هستند. اما به طور کلی پزشک هیسترکتومی را به عنوان اولین راه معرفی نمی کند. ابتدا با درمان های غیر جراحی آغاز می کند و اگر بهبودی مشاهده نشد به سراغ عمل می رود.
معرفی انواع عمل برداشتن رحم
هیسترکتومی انواع گوناگون دارد که با توجه به نوع مشکل یکی از آن ها را انتخاب می کنند برای درمان. فرد بیمار نزد متخصص می رود و پزشک متخصص بعد از بررسی و معاینه اگر در اثر درمان های غیر جراحی بهبودی حاصل نشد. بر اساس نوع مشکل مشخص می کند که چه نوع جراحی باید صورت بگیرد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عمل بستن لوله های رحم را بخوانید.
- هیسترکتومی جزئی :
در این نوع عمل جراح بسته به مشکلی که وجود دارد. تنها بخشی از رحم را از بدن خارج می کند.
- هیسترکتومی توتال :
در این نوع عمل کل رحم را از بدن فرد خارج می کنند. اگر این نوع عمل انجام شود دیگر به آزمایش های سالانه نیازی نیست اما آزمایشات ویژه لگن باید انجام شود.
- سالپنگو اوفرکتومی :
در این نوع جراحی علاوه بر خارج کردن کل رحم، لوله فالوپ، یک یا هر دو تخمدان را خارج می کنند.
عمل برداشتن رحم چگونه انجام می شود؟
بر اساس نوع اختلال نوع عمل هیسترکتومی را انتخاب می کنند. برای این دسته از عمل ها گاهی از بیهوشی جنرال استفاده می شود و گاهی اوقات نیز از بیهوشی موضعی استفاده می کنند. اگر از بیهوشی موضعی استفاده کنند عمل را با تزریق یک آرامبخش آغاز می کنند.
- هیسترکتومی شکمی : در روش هیسترکتومی شکمی جراح با استفاده از برش های عمودی و افقی بزرگ بر روی شکم، رحم را از بدن فرد بیمار خارج می کند.
- هیسترکتومی واژن : در این روش در ناحیه واژن برش های کوچکی زده می شود و در نواحی خارجی برشی دیده نمی شود.
- هیسترکتومی لاپاراسکوپی : در این روش از دستگاهی به نام لاپاراسکوپی استفاده می شود که به نور و دوربین مجهز می باشد و به وسیله آن داخل شکم قابل مشاهده می باشد. در این روش رحم را به چند قسمت تقسیم می کنند و هر قسمت را جداگانه از بدن خارج می کنند.
عوارض کوتاه مدت هیسترکتومی چیست؟
عوارض هیسترکتومی ممکن است در دو نوع کوتاه مدت و بلند مدت پس از جراحی بروز دهند. هیسترکتومی می‌تواند چندین عارضه جانبی کوتاه مدت جسمی ایجاد کند. برخی نیز ممکن است در روند بهبود عوارض جانبی احساسی را تجربه کنند.
- عوارض جانبی جسمی
پس از جراحی هیسترکتومی، ممکن است لازم باشد یک یا دو روز در بیمارستان بمانید. در طول اقامت شما در بیمارستان، احتمالا به شما دارو داده می‌شود تا در هنگام بهبودی بدن، هر دردی را تسکین دهد. هیسترکتومی لاپاراسکوپی گاهی اوقات نیازی به ماندن در بیمارستان ندارد.حین روند بهبودی، احتمالا در روزها یا هفته‌های بعد از عمل متوجه بعضی ترشحات خونی از واژن می‌شوید. این امر کاملا طبیعی است. استفاده از پد بهداشتی در این بخش از دوران بهبودی بسیار کمک کننده است.
زمان بهبودی شما به نوع جراحی و میزان فعالیت شما بستگی دارد. اکثر افراد می‌توانند حدود شش هفته پس از جراحی هیسترکتومی شکمی به سطح فعالیت عادی خود برگردند.اگر هیسترکتومی واژینال داشته باشید، زمان بهبودی شما به احتمال زیاد کوتاه‌تر است. باید بتوانید طی سه یا چهار هفته به روتین معمول زندگی خود بازگردید.
در هفته‌های آتی بعد از برداشتن رحم، ممکن است متوجه علائم زیر شوید:
- درد در محل برش جراحی
- تورم، قرمزی یا کبودی در محل برش
- سوزش یا خارش در نزدیکی برش
- احساس بی‌حسی در نزدیکی برش یا تا پایین پا
به خاطر داشته باشید که در صورت جراحی هیسترکتومی کامل که تخمدان‌های شما هم برداشته می‌شوند، بلافاصله وارد دوران یائسگی می‌شوید. یائسگی می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- گرگرفتگی
- خشکی واژن
- عرق شبانه
- بی‌خوابی
- عوارض جانبی احساسی
رحم عضوی حیاتی برای بارداری است. حذف آن به این معنی است که شما قادر به باردار شدن نیستید، بنابراین برای برخی خانم‌ها می‌تواند یک تغییر بسیار سخت باشد.بعد از هیسترکتومی نیز دوران قاعدگی را نخواهید داشت. برای برخی، این یک تسکین بزرگ است. اما حتی اگر احساس راحتی کنید، باز هم ممکن است آن حس از دست دادن یا کمبود در شما وجود داشته باشد.
برای برخی زنان، بارداری و قاعدگی جنبه‌های اساسی زنانگی هستند. کنار آمدن با از دست دادن هر دو توانایی در یک عمل جراحی ممکن است برای آن خانم‌ها روندی بسیار طولانی و سخت باشد.حتی اگر از نداشتن نگرانی در مورد بارداری یا قاعدگی هیجان زده شده باشید، احساسات متناقضی پس از انجام این عمل در شما شکل می‌گیرند.
عوارض طولانی مدت هیسترکتومی چیست؟
عوارض بعد از عمل هیسترکتومی
به دنبال انجام هر نوع عمل برداشتن رحم، دیگر پریود نخواهید شد. همچنین نمی‌توانید باردار شوید. این دو اثرات دائمی هیسترکتومی هستند.مشکلات مربوط به افتادگی عضو می‌تواند پس از جراحی هیسترکتومی اتفاق افتد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان داد بیش از ۱۵۰،۰۰۰ پرونده بیمار گزارش دادند که ۱۲ درصد از بیماران هیسترکتومی به جراحی افتادگی اندام لگن نیاز دارند.
در بعضی موارد افتادگی اندام، واژن دیگر به رحم و دهانه رحم متصل نیست. واژن می‌تواند در خود فرو برود و یا حتی در خارج از بدن برآمده شود.اندام‌های دیگر مانند روده یا مثانه می‌توانند تا جایی که رحم بوده است سقوط کرده و واژن را تحت فشار قرار دهند. اگر مثانه درگیر باشد، این اتفاق می‌تواند منجر به بروز مشکلات ادراری شود. انجام عمل جراحی می‌تواند این موارد را اصلاح کند.
اکثر خانم‌ها پس از جراحی هیسترکتومی دچار افتادگی نمی‌شوند. برای جلوگیری از مشکلات افتادگی، اگر می‌دانید قرار است تحت عمل هیسترکتومی قرار بگیرید، انجام تمرینات کف لگن را برای تقویت عضلات حمایت کننده از اندام‌های داخلی خود حتما در نظر بگیرید. تمرینات کگل (Kegel exercises) را میتوانید در هر زمان و هر مکان انجام دهید.
اگر در حین عمل تخمدان برداشته شده باشد، علائم یائسگی می‌تواند چندین سال طول بکشد. اگر تخمدان‌هایتان برداشته نشده و هنوز وارد یائسگی (menopause) نشده‌اید، ممکن است زودتر از انتظار یائسگی را شروع کنید.اگر تخمدان‌های خود را برداشته و یائسگی را تجربه کرده باشید، بعضی از علائم ممکن است بر زندگی جنسی شما تأثیر بگذارد. عوارض جنسی یائسگی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خشکی واژن
- درد در هنگام رابطه جنسی
- کاهش میل جنسی
تمام این مسائل به دلیل تغییر استروژن تولید شده توسط بدن شما است. موارد مختلفی وجود دارد که میتوانید برای خنثی سازی این اثرات در نظر بگیرید مانند درمان جایگزینی هورمونی.با این حال، بسیاری از زنانی که تحت هیسترکتومی قرار می‌گیرند، هیچ تاثیر منفی بر زندگی جنسی خود نمی‌بینند. در بعضی موارد، تسکین دردهای مزمن و خونریزی، میل جنسی را بهبود می‌بخشد.
سخن پایانی
شما در این مقاله با عمل هیسترکتومی یا برداشتن رحم آشنا شدید. همچنین از عوارض های آن آگاه شدید. اگر سوال یا نطری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
این روش بسیار ایمن و کم خطر می باشد اما در موارد نادری مشاهده شده است که به ارگان های دیگری مانند مثانه، رگ شکل های خونی و روده آسیب وارد کرده است. این آسیب ها بسیار نادر می باشند و اگر پزشک متخصص خوبی را انتخاب کنید این اتفاقات پیش نمی آید.
انتخاب یک سبک زندگی سالم و روش صحیح تغذیه بعد از عمل برداشتن رحم یک امر ضروری است. با داشتن عادات سالم و مفید میتوانید تغییرات وزن خود را کنترل کنید، خواب راحت و کافی داشته باشید و از ابتلا به سایر بیماری‌ها جلوگیری کنید.
